سقوط حادثه ساز اشيا از ساختمان مجازات دارد

روزنامه ایران/ مهدی کشاورزی*: بعضی از سنگ های نمای ساختمان بنا به ماهیت و ترکیبات شیمیایی آن به سختی با ملات سیمان به ساختمان متصل می شود و نوع خاصی از سیمان و ماسه و به احتمال زیاد مواد دیگرلازم دارد که اتصال به صورت محکم و اطمینان بخشی انجام شود.

بررسی جنس سنگ نمای ساختمان و تعیین آیین نامه و دستور العمل اجرایی آن برای استفاده درنمای ساختمان در حوزه مسئولیت شهرداری ها یا وزارت راه و مسکن است. اجرا و نظارت بر اجرای چنین آیین نامه و دستورالعمل تعیین شده از سوی مراجع مربوطه با پیمانکاران و سازندگان و مهندسان ناظر است. هرچند فقدان آیین نامه و دستورالعمل در این زمینه از مسئولیت سازندگان و ناظران کم نمی کند، اما وجود آیین نامه، تکلیف این دو گروه را روشن تر می سازد.

درباره مستندات قانونی مسئولیت سازندگان ناظران، در قانون مجازات اسلامی مصوب اردیبهشت ۱۳۹۲ در ماده ۵۱۷ و تبصره اش پیش بینی هایی شده است. مطابق این ماده «اگر مالک یا کسی که عهده دار ساخت ملکی است بنایی را به نحو مجاز بسازد یا بالکن و مانند آن را با رعایت نکات ایمنی و ضوابط فنی که دراستحکام بنا لازم است در محل مجاز بسازد و اتفاقی منجر به آسیب یا خسارت شود ضامن نیست.» در این ماده قانونگذار با شرط رعایت نکات فنی در ساخت بنا، سازنده را از مسئولیت مبری می کند. همین ماده در ادامه و در تبصره ذیل آن حکم می کند «اگر عمل غیرمجاز به گونه ای باشد که نتوان آن را به مالک مستند کرد مانند آن که مستند به مهندسان ذیربط ساختمان باشد، ضمان از مالک منتفی و کسی که عمل مذکور مستند به اوست ضامن است.»

در این ماده از قانون مجازات اسلامی توجه قانونگذار به ساخت غیراصولی بنا یا ساخت بنا، بدون رعایت اصول فنی ساختمان سازی است. رعایت اصول فنی در ساخت بنا هم همانا رعایت محاسبات فنی سازه و استفاده کافی و به اندازه و صحیح و بموقع از بتن و دیگر ملزومات ساخت بناست. مسئولیت رعایت نکردن نکات فنی را قانونگذار در این حالت به طور مستقیم و کامل متوجه مهندسان مربوطه دانسته است و البته مهندسان مربوطه یعنی مهندسان پیمانکار سازنده ومهندسان ناظر، که در حدود مسئولیت، هر دو در صورت وقوع حادثه به علت رعایت نکردن مقررات فنی و ایمنی مسئول خواهند بود.

این مسئولیت به حدی است که اگر مطابق اصول فنی، یک ساختمان به طور معمول باید در مقابل یک زلزله به عنوان مثال ۶ ریشتری مقاوم باشد ولی درعمل و در زمان وقوع زلزله ۶ ریشتری از خود مقاومت نشان ندهد و تخریب کلی یا جزئی شود، بازهم مسئولیت حادثه با سازندگان است. فوت مالک یا ساکنین ساختمان تخریب شده هم از مسئولیت آنها کم نمی کند. موضوعی که بعضی از سازندگان تصور می کنند با فقدان شاکی تحت تعقیب قرار نخواهند گرفت.

موضوع دومی که ضرورت یادآوری دارد و خطر آن به همان اندازه خطر نمای مساله دار ساختمان است. بی احتیاطی برخی از خانواده ها یا مالکان و به طور کلی استفاده کنندگان از بنا در قراردادن بعضی اشیا مانند گلدان، شیشه های ترشی و مربا و به تازگی نصب کولر های گازی با استحکام ناکافی در بالکن ها یا نمای ساختمان است.

باید توجه داشت که قانون مجازات اسلامی از این موضوع غافل نشده و در ماده ۵۱۶ به کیفر بی احتیاطی افراد در این زمینه هم اشاره و برای آن هم مجازات تعیین کرده است. ماده ۵۱۶ قانون مجازات اسلامی می گوید: «هرگاه کسی چیزی را در مکانی مانند دیوار یا بالکن ملک خود که قراردادن درآن جایز است، قرار دهد و در اثر حوادث پیش بینی نشده به معبر عام یا ملک دیگری بیفتد و موجب صدمه یا خسارت شود ضمان منتفی است مگر این که آن را طوری گذاشته باشد که مستعد صدمه یا خسارت باشد.» اتفاقی که در فصل های بهار و پاییز و زمستان احتمال آن برای بطری ها و گلدان ها و درهمه فصول برای کولرهای گازی می رود.

به گونه ای که در این ماده قانونی تصریح شده: اگر نحوه قراردادن اشیا این احتمال را بدهد که ممکن است موجب آسیب دیگری شود، مالک مسئول است. البته در نصب کولرهای گازی که به نسبت سنگین هم هستند، این مسئولیت می تواند علاوه بر مالک، متوجه نصب کننده کولر گازی هم باشد. توجه به این نکته مهم است که بدانیم، هر چند که قانونگذار از جایز بودن قرار دادن اشیا در دیوار و بالکن و از مبری بودن مالک صحبت کرده است، اما با وقوع حادثه، اصل بر نبود جواز و استفاده نادرست از دیوار و بالکن خواهد بود. به عبارت دیگر درحالت وقوع حادثه عبارت ذیل ماده پررنگ تر و حاکم بر حادثه و اختلاف خواهد بود.

وکیل پایه یک دادگستری*