تهیه درخت‌واره حقوقی برای دسترسی به آرای قضایی
«بهزاد پورسید» در گفت‌وگو با میزان به تشریح عملکرد و تأثیر بانک داده آرای قضایی پرداخت و گفت: «سامانه بانک داده آرای قضایی در پژوهشگاه قوه قضاییه راه‌اندازی شده است و در بستر اینترنت به نشانی j.ijri.ir یا از طریق سامانه پژوهشگاه به نشانی www.ijri.ir در دسترس عموم مردم قرار دارد.»
وی با بیان اینکه همکاران ما در سال‌های اخیر روی بحث آراء قضایی متمرکز شده بودند، در این مدت چیزی حدود دو میلیون رأی را که در فاصله بین سال‌های ۹۱ تا ابتدای ۹۶ صادر شده بود مورد مطالعه قرار دادند، اظهار کرد: «از این تعداد رای مطالعه شده، تاکنون بیش از ۹۰ هزار رأی انتخاب و روی سامانه بانک داده آرای قضایی بارگذاری شده است، البته از نیمی این تعداد یعنی قریب ۴۵ هزار رای در قالب ۱۵ هزار دسته رای در دسترس عموم قرار دارد.»
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضاییه به اقداماتی که برای این آراء انجام میشود اشاره کرد و گفت: «این آرا در ابتدا شناسایی و سپس با دقت مطالعه می‌شوند. در نهایت نیز برای هرکدام چکیده تهیه و مستندسازی میشود. تهیه کلید واژه برای هر رای از دیگر اقدامات در این حوزه است.»
به گفته وی قبل از انتشار آرا، اطلاعات محرمانه مثل مشخصات فردی مربوط به طرفین پرونده و نیز آرایی که دارای موضوعاتی خاص امنیتی و اخلاقی هستند از متن رای حذف می‌شوند تا حقوق افراد رعایت شود.
پورسید درباره دسته‌بندی آرا نیز گفت: «این آرا همگی در دسته‌بندی‌های مشخص موضوعی قرار گرفته‌اند تا دسترسی سریع به آن‌ها میسر شود. این روش که از طریق درخت‌واره حقوقی در حال انجام است روش علمی با بهره‌گیری از تجارب جهانی است و سبب خواهد شد موضوعات حقوقی از طریق این درخت‌واره دقیقاً در جای خود مورد مطالعه قرار گیرد. در واقع آرای دادگاه‌های بدوی، تجدیدنظر و دیوان عالی کشور اعم از حقوق و کیفری و آرای دیوان عدالت اداری به صورت موضوعی مرتب و در بانک داده بارگذاری شده‌اند.»
این مقام مسئول به اهمیت در معرض عموم قرار دادن این آرا اشاره کرد و گفت: «در طول سه سالی که این سامانه فعال شده است، قضات بسیاری از این سامانه استفاده می‌کنند. این سامانه می‌تواند منبعی برای استفاده و مراجع قضات قبل از صدور آرای باشد.»
وی گفت: «فرض کنید یک قاضی با پرونده فروش مال‌غیر یا کلاهبرداری روبه‌رو است و تمایل دارد بداند در موارد مشابه سایر دادگاه‌ها چه آرایی را در خصوص آن‌ها صادر کرده‌اند. چنین فردی با مراجعه به سامانه آرا می‌تواند با جستجوی کلیدواژه‌هایی همچون کلاهبرداری، ربودن مال‌غیر، فروش مال‌غیر و مواردی از این دست، آرا مشابه را مطالعه کند.» پورسید دیگر مزیت این سامانه گفت: «اساتید دانشگاه، وکلای دادگستری، پژوهشگران و دانشجویان به راحتی می‌توانند وارد این بانک اطلاعاتی شده و قوانین مرتبط به موضوع مورد نظر خود را پیدا و بررسی کنند.» وی از امکان انعکاس نظرات مخاطبان در این سامانه خبر داد و گفت: «یکی دیگر از برنامه‌های توسعه‌ای ما برای این سامانه امکان درج نظارت است به این ترتیب که افراد مراجعه‌کننده بتوانند نظرات و انتقادات خود را نسبت به آرا صادره در ذیل همان بخش اعلام کنند.»
این مقام مسئول ادامه داد: «هنوز این امکان در سامانه فعال نشده است و به زودی این قابلیت فعال خواهد شد. قرار است حتی این نظرات نیز برای همه قابل مشاهده باشد در نتیجه با این روش امکان نقد آرای قضایی بر روی سامانه ایجاد میشود. البته همکاران قضایی اکنون نظراتی را که درباره آرا قضایی دارند به صورت مکتوب برای ما ارسال می‌کنند و ما این نظرات و تحلیل‌ها را اگر کامل و جامع باشد در مجله نقد رای که مربوط به پژوهشگاه است در قالب یادداشت یا مقاله علمی منتشر می‌کنیم.»
ویژگی استفاده از درخت‌واره
وی در خصوص ویژگی استفاده از درخت‌واره بیان اینکه برخی موضوعات مانند پرداخت نفقه، بین رشته‌ای تلقی میشود؛ تصریح کرد: «پرداخت نفقه از دو عنوان حقوقی و کیفری برخوردار است. هم در حقوق خانواده مطرح میشود هم ذیل مباحث کیفری در صورت عدم پرداخت مهریه. درخت‌واره این امکان را فراهم می‌کند که اگر فردی به یک موضوع آشنایی ندارد و مثلاً فقط بحث نفقه را می‌خواهد بررسی کند بتواند با کمک درخت‌واره موضوعات مرتبط با نفقه را نیز ببیند. به عبارتی در درخت‌واره به افراد مراجعه کننده کمک میشود موضوعات مشابه مدنظر خود را در سایر بخش‌های حقوقی نیز پیدا کنند. این راهکار در خصوص موضوعاتی مثل اجرت‌المثل، اجاره و حمل و نقل و … کاربرد دارد.»
پورسید خاطرنشان کرد: «این قابلیت اکنون روی سامانه قابل دسترس است به این ترتیب که در بخش جستجوی سامانه سه نوع جستجو در نظر گرفته شده است. جستجوی اول تحت عنوان «جستجوی ساده» است که یک کلید واژه تایپ میشود، جستجوی دیگر «جستجوی پیشرفته» است که به عنوان مثال در ذیل حقوق خانواده، تکالیف زوج و بعد نفقه جستجو میشود و یک جستجو دیگر «جستجوی درخت‌واره» است که وقتی کلمه نفقه تایپ شود همه عناوین مرتبط با نفقه اعم از حقوقی، کیفری یا در هر رشته دیگر حقوقی که مرتبط باشد در این قسمت قابل مشاهده خواهد بود.»
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضاییه افزود: «در صدد هستیم که نهایتاً روی این بخش درخت‌واره قوانین مرتبط را نیز اضافه خواهیم کرد. همچنین نظرات حقوقدانان مانند نظرات اداره حقوقی و آرای وحدت رویه و … نیز اضافه خواهد شد. البته این درخت‌واره در آغاز راه است و جای گسترش دارد.» وی تصریح کرد: «تهیه و ایجاد درخت‌واره حقوقی اولین بار است که با این کیفیت در کشور طراحی شده است. برای طراحی این آن مطالعات زیادی در پژوهشگاه داشته‌ایم و حتی از تجربه دیگر کشورها استفاده کرده‌ایم.»
انتشار کتاب آرای قضایی
پورسید از انتشار کتاب آرای قضایی خبر و داد و افزود: «انتشار کاغذی آرا قضایی را نیز در دست اقدام داریم و حدود ۷۰ جلد کتاب در حوزه آرا قضایی منتشر شده است. این آرای کاغذی هم مانند سامانه با چکیده و کلید واژه همراه هستند.» وی در ادامه به همکاری پژوهشگاه قوه قضاییه با مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در خصوص سامانه «تناد» اشاره کرد و گفت: «همکاری قابل قبولی میان این دو نهاد ایجاد شده است، هدف این است که ارتباط متقابلی با سامانه تناد داشته باشیم بدین منظور کار مطالعاتی مشترک با مرکز آمار انجام می‌دهیم که بتوانیم موجبات ارتقای آن را فراهم کنیم.» قائم مقام پژوهشگاه قوه قضاییه افزود: «در حال حاضر آرایی که به صورت خام است در سامانه ما قرار می‌گیرد محدود است و استفاده کامل‌تر از سامانه تناد می‌تواند منجر به گستره بیشتر استفاده از آرای قضایی در این بانک داده شود. امیدواریم به جایی برسیم که آرا توسط اساتید حقوقی مورد ارزیابی قرار گیرد و نتیجه روی سامانه تناد و بانک داده آرای قضایی قرار بگیرد.» وی گفت: «بخش مربوط به نقد آرا باید به طور جدی در جامعه فعال شود. باید طوری عمل کنیم که هر مراجعه‌کننده به سامانه بتواند نظراتش را در مورد آرا بیان و درج کند. هدف این است که قضات دستگاه قضایی بتواند این نقطه نظرات را در نقد آرا ببیند و اشکالات را رصد کنند.»
نویسنده
حکم آتش زدن خانه همسایه چگونه بررسی میشود ؟ 
کتک زدن وکیل چه حکمی دارد ؟ 
اذیت کردن همسر و بچه ها با زبان چه کمی قضایی و اسلامی دارد ؟ 
دزدیدن گوشی چه حکم قضایی دارد ؟ 
اگر دختری به خاطر علاثه به پسر تهمت بزند تا پسر همسر او شود چه جرمی دارد؟ 
داشتن عکس دختری در گوشی چه جرمی دارد