انواع سند دردرحقوق ایران

سند به معنای وشته قابل استناد در زندگی اجتماعی وروابط حقوقی،انواع وگونه های فراوانی دارد،به حدی که مطالعه وهمه آنها،بسیار دشواراست،ولادت،رشد،تشکیل خانواده و زندگی اجتماعی واقتصادی انسان وسرانجام مرگ او همراه با اسناد مختلف ومتنوعی است که به تعبیر استاد کاتوزیان،لازمه ی بررسی علمی ومنظم آنها، ایجاب می کند تا این توده بزرگ،دسته بندی شود.

اولین ومهمترین تقسیم بندی اسناد،براساس ((توان اثبات کنندگی))انجام می شود.

همانطور که در قانون مدنی ایران آمده است اسناد ازجهت فوق به دو گروه ((اسناد رسمی)) و ((اسناد عادی)) تقسیم می شوند(ماده ۱۲۸۶ق.م) طبق  تعریف مذکور درماده ۱۲۸۷،سایر اسناد عادی است.

چنانچه ملاحظه می شود اسناد رسمی و عادی خود دارای انواع زیادی است و قواعد حاکم برآنها نیز بسیار متنوع و متعددند.

تقسیم بندی دیگر اسناد،بر اساس ((شکل وظاهر مواد اسناد)) انجام می شود.از این جهت اسناد تقسیم می شود به:اصل ،مصدق رونوشت،گراوروتصویر.همچنین براین اساس تقسیم می شوند به اسناد سنتی و مدرن یا کاغذی و الکترونیکی.

اصل سند

نسخه اصلی سند که امضا یا اثر انگشت یامهر،روی آن وجود دارد . البته باید توجهداشت که ممکن است سندی اصل باشد اما امضاء یا اثر انگشت یا مهر صاحب آن را نداشته باشد .نظیر دفاتر بازرگانی تجار .

سند مصرق : نتیجه ایی از سند رسمی یا عادی است که به صورت تصویر یا رونوشت یا گراور از اصل سند تهیه شده است و مطابقت آن با سند اصیل ، توسط مقامات مجاز تأیید شده باشد ، اعتبار این سند ، با توجه به مفاد ماده ۷۴ قانون و ثبت و سایر مواد قانونی ، تابعی از اعتبار وارزش اصل سند است . البته ، تردید هایی در این مورد که آیا تصویر سند ، پس از تصدیق توسط مقامات مجاز ، کماکان در زمره اسناد عادی باقی می ماند یا خیر ؟ وجود دارد .

رونوشت ، گراور و تصویر سند : نسخه ای است که از روی اصل سند ، تهیه شده است ؛ با این تفاوت که رونوشت ، به صورت دست نویس بوده و تصاویر با استفاده از دستگاه هایی نظیر فتوکپی و فاکس ، تهیه شده است . گراور نیز آن چنان که لغت نامه ها تعریف کرده اند ، عکس یا نقشه ایی که با دستگاه مخصوص شبیه به دستگاه های عکاسی در روی فلز مخصوص به منظور چاپ کردن روی کاغذ ، عکس برداری می شود ، پشوانوابه رونوشت گراور یا تصویر سند وجود اصل آن است و خودش فاقد اصل می باشد و می تواند نسبت به آن تردید یا انکار صورت پذیرد ؛ باید اصل آن ، ارائه شود و یا نبودن اصل سند ،کاری از عهده رونشت ساخته نیست .

اسناد الکترونیکی : اسناد موصوف که گاه بر صفحه نمایشگر رایانه ، وجود می گیرند و گاه از طریق امواج مخابراتی خود فاکس (نمابر ) می شوند نوع جدیدی از اسناد هستند که هنوز در ادبیات حقوقی ما جایگاه در خور و شناخته شده ای پیدا نکرده اند ، اما بلاخره ، این اسناد نیز از نظر شکلی و ظاهر و مواد تشکیل دهنده ی آن می تواند به عنوان نوع خاصی در زیر مجموعه این اساس تقسیم قرار گیرند .

صرف نظر از انواع متعدد اسناد عادی و رسمی ، می توان اسناد ترجمه شده ، سفید امضاء ،دارای اشتباه ،سند معارض ، سند خارجی ، اسناد رو جد حامل و ….. اشاره نمود که این گروه ها می توانند هم در نوع سند رسمی و هم عادی وجود داشته باشند . با این وجود چون تقسیم قانونی اسناد به رسمی و عادی ، منشاء تفاوت ها و آثار زیادی است از اهمیت بیشتری بر خوردار می باشد .