مسوولیت مدنی و کیفری پزشک

نویسنده : علی عابدی

وکیل پایه یک دادگستری

فهرست مطالب

عنوان …………………………………………………………صفحه

مقدمه……………………………………………………………۶

اهمیت و ضرورت …………………………………۶

اهداف ……………………………………………..۷

آمار خطاها……………………………………………………..۸

آمارهای گویا …………………………………………………..۸

تاریخچه مسوولیت پزشکی ……………………………….۱۲

بند اول : تمدنهای ابتدایی…………………………………..۱۲

بند دوم : بابل،یونان و روم باستان ……………………….۱۳

بندسوم : ایران باستان……………………………………….۱۴

بندچهارم:دوران اسلامی…………………………………….۱۵

تعریف مسوولیت مدنی……………………………………..۱۶

مبانی مسوولیت مدنی………………………………………۱۷

الف- نظریه تقصیر……………………………………………۱۷

ب – نظریه ایجاد خطر……………………………………….۱۸

خطای شغلی……………………………………………………۱۸

مسوولیت پزشکی بطور کلی……………………………….۱۸

مسوولیت پزشک در فقه…………………………………….۲۵

انواع مسوولیت……………………………………………….۳۰

،۱مسوولیت قراردادی و خارج از قرارداد………………..۳۰

،۲مسوولیت اخلاقی و حقوقی……………………………۳۰٫

شرح مسوولیت اخلاقی پزشک…………………………….۳۱

الف مفهوم مسوولیت اخلاقی………………………………۳۱

ب ماهیت اخلاق پزشکی…………………………………….۳۲

بایدها …………………………………………………………….۳۴

نبایدها…………………………………………………………….۳۵

،۳مسوولیت کیفری ومدنی………………………………….۳۷

تفاوت مسوولیت مدنی و کیفری…………………………..۳۷

مسوولیت مدنی و کیفری پزشک در ق. م. ا ……………..۴۰

تعریف خطاهای پزشکی……………………………………… ۴۴

انواع خطاهای پزشکی…………………………………………۴۵

۱ ،بی احتیاطی……………………………………………….۴۶٫٫

۲ ، بی مبالاتی ………………………………………………….۴۶٫

۳ ، عدم رعایت نظامات دولتی …………………………..۴۶٫٫

۴ ، عدم مهارت اعم از مهارت علمی و عملی …………..۴۶

شرایط عدم مسوولیت پزشکان………………………..۴۸٫٫٫٫٫

رسیدگی به تخلفات وجرایم پزشکی …………………….۵۴٫

مجازاتهای انتظامی……………………………………………۵۶

نتیجه گیری…………………………………………………….۵۸٫

فهرست منابع و مآخذ ………………………………………..۶۰

مقدمه

امروزه به جهت پیشرفتهای گوناگون اقتصادی، اجتماعی و علمی در سطح جهان و پیچیده تر شدن مسائل و روابط روزمره بین انسانها، احساس نیاز بیشتری می شود تا افراد و شهروندان جوامع بشری و همچنین قانونگذاران بدین مسائل پایبندی و اهمیّت بیشتری نشان دهند. این پیشرفتها و پیچیدگیها همچنین موجب ایجاد برخوردها و تنشهایی میان انسانها شده است که ازجمله در زمینه علوم مربوط به پزشکی جلوه خاصی از خود نشان می دهد. لذا مسئولیت پزشکان در قبال بیماران که در واقع انسان و جزء شهروندان جوامع انسانی می باشند باید به طور دقیق مورد بحث و بررسی قرار گرفته و بدان به قدر نیاز و شایسته ای پرداخته شود.

اهمیّت و ضرورت

اهمیّت مسئله مورد بررسی آنجا بیشتر رخ می نمایاند که بدانیم زیر این گنبد آبی و سقف کبود چیزی بالاتر و والاتر از جان آدمی وجود ندارد و جالب تر اینکه این جان و تن دردمند هر روزه به شکلی در اختیار پزشکان جهت مداوا و درمان قرار می گیرند. صرف نظر از وجدان انسانی هر شخص و عدم قضاوت در مورد یک صنف مهم است که انسانها به تمامی مسائل و شئون شغلی نظر داشته و نمایندگان مردم در قوه مقنّنه بدین مسئله اهمیّت بیشتری داده تا هم از مشاغل و حرف پشتیبانی شود و هم راههای نفوذ و دست یازی به نفوس مردم بسته شود. چه اینکه خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:

«هرکس جان انسانی را نجات بخشد گویی همه خلق را نجات داده است و هرکس حیات انسان را بگیرد گویی همه انسانها را کشته است.»

اهداف

هدف از پژوهش پیش رو روشن نمودن ابعاد و زوایای تاریک مسئولیت کیفری و مدنی پزشکان و تحلیل عناصر متشکله مربوط به مسئولیت و عدم مسئولیت آنان می باشد چه اینکه متاسفانه بنا به دلایل شناخته یا ناشناخته هرروزه با رشد خطاهای پزشکی و ضایعات و عوارض مرتبط با این خطاها روبرو هستیم و گویی از این گوهر یکتای آفرینش که انسان و نفس وی می باشد غافل و بی خبر می باشیم.

آمار خطاها

آماری از خطاهای پزشکی در ایران و سایر نقاط جهان

آمارهای گویا:

شاید آمارها بهتر بتوانند اهمیت مسأله را مشخص کنند تا باورتان شود که خطاهای پزشکی واقعاً مشکل بزرگ طب روز دنیا محسوب می‌شود، اما باید توجه داشت که آمارهای فوق نیز عمق ماجرا را مشخص نمی‌کنند، چرا که:

۱) اطلاعات فوق تنها بیماران بستری در بیمارستان ها را بررسی کرده‌اند درحالی که این عوارض در مواردی که بیمار به صورت سرپایی درمان میشود نیز امکان بروز دارند. بنابراین اگر بیماران سرپایی هم به این موارد اضافه شوند آمار افزایش پیدا خواهد کرد.

۲) اطلاعات مزبور تنها مرگ‌ها را بررسی کرده‌اند، در حالی که بسیاری از اشتباهات پزشکی هستند که باعث مرگ بیمار نمی‌شوند بلکه باعث معلولیت، ناتوانی، وخامت حال یا ناخوشی بیمار می‌شوند. اگر این اشتباهات نیز به موارد قبلی اضافه شوند ممکن است آمارهای فوق باز هم افزایش یابد.

تنها میزان مرگ‌ ومیرهای حاصل از خطاهای یاتروژنیک(۱) رقمی‌بین ۲۳۰ تا ۲۸۴ هزار مورد در سال هستند و از رقم قبلی که ۲۲۵ هزار مورد در سال بود بیشتر به واقعیت نزدیک می‌شود.

۱) مرگ‌ومیرهای یاتروژنیک به کلیه مرگ‌ومیرهایی اطلاق می‌شود که توسط عملکرد و فعالیت پزشک و درمان‌های او ایجاد می‌شوند (حتی اگر به درستی تجویز شده باشند.)

با این حساب پس از علل قلبی-عروقی و سرطان‌ها، خطاهای پزشکی سومین علت مرگ‌ومیر در جامعه آمریکا را تشکیل می‌دهند، در رتبه چهارم مرگ ‌ومیر ناشی از سکته‌های مغزی قرار دارد که از نظر آماری فاصله بسیار زیادی با عامل سوم یعنی خطاهای پزشکی دارد.

اما به نظر بنده بهتر است که در بررسی اثرات خطاهای پزشکی، تنها به مرگ‌ومیر اکتفا نکنیم و معلولیت‌ها و ناخوشی‌های حاصل از درمان نامناسب پزشکان را هم به این آمار بیفزاییم و به جای این‌که آمارها را تنها محدود به بیماران بستری بکنیم، از مجموع آمارهای بیماران بستری و سرپایی استفاده کنیم. در این حالت، وضع از قبل هم بدتر می‌شود.

• چنین آمارهایی نشان می‌دهند که:

• بین ۴ تا ۱۸ درصد از تمام بیماران سرپایی دچار اثرات سوء ناشی از درمان می‌شوند.

به ارقام زیر توجه کنید:

خطاهای پزشکان سومین عامل مرگ و میر در کشور آمریکا است.

سالانه بیش از ۲۲۵ هزار مرگ به علت اشتباه پزشکان تنها در کشور آمریکا رخ می دهد.

از این تعداد مرگ و میر، ۱۲ هزار مورد تنها به علت انجام جراحی های غیرضروری رخ می دهد.

حدود ۷ هزار مورد از این مرگ و میرها ناشی از تجویز اشتباه داروهاست.

بیش از ۸۰ هزار مورد از مرگ و میرهای فوق به علت بروز عفونت هایی است که پزشکان توسط درمانها یا مداخلات خود در بیمار ایجاد کرده اند.

بالغ بر ۱۰۶ هزار مورد از این مرگ و میرها ناشی از عوارض جانبی داروهاست. به عبارت دیگر حتی زمانی که پزشک داروی مناسب را تجویز می کند، در بسیاری از موارد به علت عوارض جانبی این داروها، بیمار فوت می کند.

در مجموع، تمام این موارد باعث ۲۲۵ هزار مورد مرگ یاتروژنیک در کشور آمریکا می شوند.

این هزینه‌های گزاف نقص بزرگ سیستم پزشکی آمریکا محسوب می‌شود و در مجموع به نظر می‌رسد که حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از تمام بیماران آمریکایی (سرپایی و بستری) درمان نامناسب دریافت می‌کنند.

تاریخچه مسؤولیت پزشکی

بند اول: تمدنهای ابتدایی