
این موارد مربوط به حالتی است که قانونگذار به علت وجود برخی ویژگیها در قاتل یا مقتول، مرتکب قتل عمد را مستوجب قصاص نمیداند و از ابتدا با واکنشی متفاوت از قصاص با او مواجه می شود. لذا این موارد را باید از سقوط قصاص متمایز دانست.
قاتل پدر یا جد پدری مقتول باشد
بر اساس مادہ ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی، قصاص در صورتی ثابت میشود که مرتکب، پدر یا از اجداد پدری مجنی علیه نباشد.
قاتل دیوانه یا نابالغ باشد
همچنین هر گاہ دیوانه یا نابالغی عمدا کسی را بکشد خطا محسوب و قصاص نمیشود بلکه باید عاقله آنها دیه قتل خطا را به ورثه مقتول بدهند.
مقتول دیوانه باشد
همچنین در ادامه مادہ ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی تاکید شدہ است که «قصاص در صورتی ثابت میشود که مجنیعلیه عاقل باشد.»
قاتل مست باشد
بر اساس مادہ ۳۰۷ قانون مجازات اسلامی، ارتکاب جنایت در حال مستی و عدم تعادل روانی در اثر مصرف مواد مخدر، روانگردان و مانند آن ها، موجب قصاص است مگر اینکه ثابت شود بر اثر مستی و عدم تعادل روانی، مرتکب به کلی مسلوب الاختیار بودہ است که در این صورت، علاوہ بر دیه به مجازات تعزیری مقرر در کتاب پنجم «تعزیرات» محکوم میشود. اما اگر ثابت شود که مرتکب قبلا خود را برای چنین عملی مست کردہ یا علم داشته است که مستی و عدم تعادل روانی وی ولو نوعا موجب ارتکاب آن جنایت یا نظیر آن ازجانب او میشود، جنایت، عمدی محسوب میشود.
هر گاہ کسی در حال خواب یا بیهوشی شخصی را بکشد
هر گاہ کسی در حال خواب یا بیهوشی شخصی را بکشد، خطای محض بودہ و بر اساس بند الف مادہ ۲۹۲ قانون مجازات اسلامی قصاص نمیشود و فقط به دیه قتل به ورثه مقتول محکوم میشود.
قاتل مسلمان و مقتول غیرمسلمان باشد
بر اساس تبصرہ ۲ مادہ ۳۱۰ ، اگر مجنیعلیه غیرمسلمان باشد و مرتکب پیش از اجرای قصاص، مسلمان شود، قصاص ساقط و علاوہ بر پرداخت دیه به مجازات تعزیری مقرر در کتاب پنجم «تعزیرات»، محکوم میشود.