پایش ساخت‌وسازهای حداقل ۵ سال اخیر شهر تهران، از مغایرت اساسی بین مجوزهای ساختمانی با سند بالادست پایتخت حکایت دارد.
نتایج مطالعات شورای‌عالی شهرسازی درباره میزان پایبندی مدیریت شهری تهران به خطوط قرمز طرح‌های جامع و تفصیلی نشان می‌دهد نرخ انحراف ساخت‌وسازها در برخی مناطق تهران تا ۷۰ درصد رسیده که این وضعیت عملا باعث قطع ارتباط معنادار بین طرح تفصیلی و پروانه‌های ساختمانی شده است. دبیر جدید شورای‌عالی شهرسازی، بازگشت تهران به ریل اصلی را با ۵ گام شهرداری امکان‌پذیر می‌داند.
نرخ انحراف در ساخت‌وساز
دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری کشور مطالعات جدیدی را با هدف راستی‌آزمایی میزان پایبندی مدیریت شهری پایتخت به سند بالادست اداره شهر تهران در پنج سال اخیر انجام داد. نتایج اولیه این مطالعات از قطع ارتباط معنادار بین محتوای تدوین و مصوب شده ضوابط ساخت‌وساز با پروانه‌های ساختمانی صادرشده طی پنج سال گذشته از اجرای طرح تفصیلی تهران حکایت دارد. به گزارش دنیای اقتصاد، بررسی‌های انجام شده از شورای عالی شهرسازی و معماری کشور نشان می‌دهد: در چند سال گذشته از اجرای طرح تفصیلی تهران به‌عنوان سند اجرایی ملاک عمل ساخت‌وساز، آنچه در عمل مبنای ساخت‌وساز در شهر تهران قرار گرفته نتیجه دو نوع دستکاری محتوایی و اجرایی در طرح جامع شهر تهران بود که تبعات آن باعث «توسعه انحرافی» پایتخت شده است. سند طرح جامع شهر تهران به‌عنوان سند بالادست اداره شهر تهران است باید مبنای اولیه تدوین سند اجرایی ساخت‌وساز شهر تهران تحت عنوان طرح تفصیلی قرار گیرد که به دلیل دو سطح تغییرات صورت گرفته در روند تدوین و اجرای طرح تفصیلی منجر به شکل‌گیری ساخت و سازهای توافقی در سطح شهر شده و نهایتا توسعه انحرافی پایتخت را رقم زده است. مطالعات انجام شده از روند تدوین و اجرای طرح تفصیلی تهران نشان می‌دهد: منشا توسعه انحرافی پایتخت در سطح اول از اعمال یکسری از تغییرات در طرح تفصیلی نسبت به سند طرح جامع شکل گرفته که منجر به ایجاد مغایرت‌های جدی میان طرح جامع و سند اجرایی آن یعنی طرح تفصیلی شده است و در سطح دوم تغییراتی میان مجوزهای ساختمانی صادر شده با طرح تفصیلی مصوب رخ داده و نتیجه آن ایجاد مغایرت‌های اساسی میان ضوابط ملاک عمل در شهرداری‌های مناطق و طرح تفصیلی مصوب بود. عمده مغایرت‌های جدی و اساسی ایجاد شده در طرح تفصیلی در سه محور تغییر کاربری، تغییر پهنه‌ها و تغییر افزایشی تراکم ساختمانی سه عارضه مهم را نصیب پایتخت کرده است. مطالعات شورای عالی شهرسازی از توسعه انحرافی پایتخت حاکی از آن است این عوارض در سه شکل عبور ظرفیت جمعیت‌پذیری مناطق شمالی پایتخت از گنجایش ظرفیتی تعریف شده در طرح جامع تهران برای سال ۱۴۰۵، رشد چشمگیر تعداد خانه‌های خالی(۴۸ درصد) در فاصله سال‌های ۹۰ تا ۹۵(مدت زمان اجرای طرح تفصیلی) و عدم تلاقی بخش غالب عرضه مسکن با حجم غالب تقاضای مصرفی قابل ردیابی است.
محمدسعید ایزدی، دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری کشور با اشاره به نتایج مطالعات مهندسان مشاور در مناطق ۲۲ گانه شهر تهران، معتقد است: در برخی مناطق شهر تهران حجم مغایرت‌های اساسی میان طرح تفصیلی و عملکرد شهرداری تهران تا ۷۰ درصد نیز می‌رسد و ساخت‌وسازهای شکل گرفته در شهر تهران ارتباط معناداری با طرح تفصی%۸