
تعلق مهریه به زوجه
یکی از مهمترین حقوق مالی که به هنگام عقد ازدواج به زوجه تعلق میگیرد، مهریه است.به موجب ماده 1082 قانون مدني، به محض انعقاد عقد نکاح، زوجه مالک مهریه میشود و میتواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن انجام بدهد.مثلا دريافت مهریه خود را درخواست کرده یا اقدام به بخشیدن مهریه كند.در نظام حقوقی کنونی، تعیین مهریه، به دو شکل مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه صورت میگیرد.با اینکه این دو مهریه، در رابطه با شرایط وصول، اندکی متفاوت هستند، اما در این نکته مشترکند که در هر حال، به موجب عقد نکاح، مهریه به زوجه تعلق گرفته است و به همین لحاظ، زوج هم موظف به پرداخت آن است.به بیان ساده اینکه، مهریه زوجه، به هر صورت که تعیین شده باشد، از زمان عقد به او تعلق دارد و زوج، نمیتواند جز به دلایل قانونی، از پرداخت آن سرباز زند .حتی بر اساس مقررات قانونی، گرفتن مهریه بعد از فوت زوج از اموال او نیز امکانپذیر است و حتي زوجه میتواند به گرفتن مهریه، بدون طلاق نیز اقدام کند.به موجب بند ب ماده 226 قانون امور حسبی، مهریه زن، جزء دیونی است که میتواند از ترکه متوفی پرداخت شود.همچنین در صورتی که زن، از انجام وظایف خود ممانعت ورزد، عدم تمکین وی، ناشزه بودن زن یا برقراری رابطه نامشروع توسط او، سبب نمیشود تا او حق مهریه خود را از دست بدهد.
شرايط عدم تعلق مهریه به زن
همانطور که اشاره کردیم، به جز در موارد اندکی که در قانون پیشبینی شده، اصل کلی، تعلق مهریه به زوجه است.در قانون مدنی، در برخی مواد، پیشبینی شده است که در چه شرایطی، مهریه به زن تعلق نمیگیرد. موارد عدم تعلق مهریه به زن، به شرح زیر است:بطلان عقد نکاح منعقدشده میان زن و مرد و عدم نزدیکی میان آن دو، سبب میشود که مهریهای به زن تعلق نگیرد؛ زیرا عقد نکاحی که مهریه را بر ذمه مرد قرار داده، باطل بوده، لذا عقد و تعیین مهریه، به درستی انجام نشده است .به موجب ماده 1101 قانون مدنی، اگر عقد نکاح به هر دلیلی فسخ شود، همچنین رابطه زناشویی، میان زن و مرد رخ نداده باشد، زن حق مهریه ندارد؛ مگر در حالتی که فسخ نکاح، به دلیل ناتوانی مرد از اعمال جنسی (عنن) باشد، که در این صورت، زن، تنها مستحق نصف مهریه است.اگر زن و مرد، مهریهای تعیین نکرده باشند و قبل از تعیین مهریه، زن فوت کند و رابطه زناشویی هم شکل نگرفته باشد، باز هم مرد، الزامی به پرداخت مهریه ندارد.
اما در صورتی که رابطه زناشویی، شکل گرفته باشد، زن مستحق مهرالمثل است که ورثه زن، میتوانند آن را مطالبه کنند.در برخی از موارد، مهریه زن به طور کامل به وی تعلق نمیگیرد. به عنوان مثال در حالتی که زوجه، دوشیزه (باکره) بوده و رابطه زناشویی میان آنها برقرار نشده باشد، مهریه زن، نصف میشود .به موجب ماده 1092 قانون مدنی «هر گاه شوهر، قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر، بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد، حق دارد، مازاد از نصف را عینا یا مثلا یا قیمتا استرداد کند.» بنابراین اگر قبل از آن که، نزدیکی بین زوجین رخ دهد، زوج، همسر خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهر خواهد بود و بقیه مهریه، به او تعلق نخواهد گرفت، حتی اگر آن را دریافت کرده باشد، شوهر، حق استرداد آن را خواهد داشت.
همچنين بر اساس ماده 1088 قانون مدنی، «اگر یکی از زوجین، قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکی بمیرد، زن مستحق هیچگونه مهری نیست».در نکاح دائم، زوجین میتوانند بعد از عقد، مهر تعیین کنند، اما بر اساس ماده 1088 قانون مدني، اگر قبل از نزدیکی بین آنها و تعیین مهریه، یکی از آنها فوت کند، در این صورت مهریه به زن تعلق نمیگیرد.به موجب ماده 1098 اين قانون نيز «در صورتی که عقد نکاح، اعم از دائم یا منقطع، باطل بوده و نزدیکی واقع نشده باشد، زن، حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته، شوهر میتواند آن را استرداد كند».بنابراین بر اساس این ماده، بطلان عقد نکاح، در صورتی که نزدیکی بین زوج رخ نداده باشد، سبب میشود، مهریه به زن تعلق نگیرد.