پسماندهای الکترونیکی معضل جدید محیط زیست کشور

در کالاهای الکتریکی و الکترونیکی نوع خاصی از فلزات استفاده می‌شود که درصورت رها شدن در طبیعت بسیار آسیب‌زا خواهند بود. به‌عنوان نمونه می‌توان به برخی از لامپ‌ها اشاره کرد که فلزات سمی و سنگین همچنین عناصر خطرناک مانند سرب، کادمیوم و جیوه در آنها به کار برده شده است که خطر بسیاری برای سلامت جانداران از جمله انسان دارد. بنابراین با توجه به افزایش دامنه استفاده از این لوازم، باید راهکارهای جدی درخصوص مصون‌ماندن محیط زیست از هجوم چنین پسماندهایی اتخاذ شود.

هر ایرانی ۷ کیلوگرم زباله الکترونیکی تولید می‌کند
این روزها تنوع‌طلبی مردم در  استفاده از تجهیزات الکترونیکی جدید و عمر کوتاه این دسته از تجهیزات موجب شده تا به‌تدریج بحث زباله‌های الکترونیکی به یکی از موضوعات مهم در حوزه آلودگی زیست محیطی تبدیل شود؛ معضلی که بیشتر کشورهای پیشرفته جهان با آن روبرو هستند و براین اساس قوانین خاصی را نیز تصویب کرده‌اند. البته دربرخی از مناطق جهان تولیدکنندگان ملزم به بازیافت محصولات تولید شده خود شده‌اند، رویکردی که تا حدودی مشکل را حل کرده است. با این وجود همچنان زباله‌های الکترونیکی در حال تبدیل شدن به یک معضل بزرگ محیط زیستی در جهان است. مشکلی که علی ابراهیمی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس نیز آن را معضل بزرگ زیست محیطی می‌داند وتوضیح می‌دهد: ایران نیز جزو کشورهایی است که وسایل الکترونیکی بی‌کیفیت را به وفور به ویژه از کشور چین وارد می‌کند که به علت کارکرد ضعیف دوام بالایی ندارد و به سرعت از چرخه استفاده خارج می‌شوند. به اعتقاد وی این موضوع در افزایش میزان پسماندهای الکترونیکی نقش موثری دارد.آنچه که شاید موجب شده تا پایش پسماندهای الکترونیکی در جهان که از تولید بیش از ۴۱‌میلیون تن زباله الکترونیکی در جهان حکایت دارد سهم هر ایرانی را در تولید این زباله‌ها سالانه حدود هفت کیلوگرم برآورد کرد که عدد قابل توجهی است. از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد اروپا آمار بیشترین تولیدکننده پسماند الکترونیکی در جهان با ۶/۱۵کیلوگرم به ازای هر نفر را دارد. در این میان قاره آسیا با ۷/۳کیلوگرم به ازای هر نفر و آفریقا با ۷/۱ کیلوگرم به ازای هر نفر در تولید زباله‌های الکترونیکی سهم دارند. این رقم درایران ۴/۷ کیلوگرم زباله الکترونیکی به ازای هر ایرانی بوده و این به این معنی است که سهم ایران در تولید پسماندهای الکترونیکی از متوسط آسیا بالاتر و تقریبا دو‌برابر آن است. آن هم در شرایطی که ابراهیمی معتقد است؛ به لحاظ اینکه آمار دقیقی از تولید، واردات و فروش و میزان توزیع وسایل الکترونیک و الکتریکی نداریم و از سویی فرهنگی در کشور حاکم است که این لوازم به صورت اوراقی و دست دوم خریداری می‌شوند، بنابراین برآورد دقیقی از میزان تولید پسماندهای الکترونیکی و الکترونیکی وجود ندارد. آنچه که فاطمه اکبرپور، کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط زیست استان تهران هم آن را تایید می‌کند.

مدیریت پسماندها برعهده تولیدکنندگان است
این درحالی است که سوزاندن یا دفن پسماندهای الکترونیکی، عناصر سنگین را  به آب‌های زیرزمینی و گازهای سمی را به محیط زیست وارد می‌کند. این امر می‌طلبد تا به دنبال راهکارهای جدید برای حل این معضل بود پیش از اینکه به بحرانی خطرساز تبدیل شود. براین اساس باید تدابیر لازم از سوی سازمان محیط زیست برای کاهش آسیب‌های ناشی از پسماندهای الکترونیکی و الکتریکی به محیط زیست همچنین جمع آوری و بازیافت آنها در نظر گرفته شود. البته طبق اظهارات عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در پایتخت غرفه‌های بازیافت برای این دسته از پسماندها راه‌اندازی شده است که باید در سایر شهرها نیز ایجاد شوند. با این وجود همچنان در رابطه با تفکیک زباله ها با مشکل مواجه هستیم. زیرا زباله‌ها به صورت انبوه جمع‌آوری می‌شوند. اشاره به این موضوع ضرورت دارد که طبق
ماده ۱۱ قانون مدیریت پسماند، سازمان محیط‌ زیست موظف است، آیین‌نامه اجرایی مدیریت پسماند را با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط تهیه کند تا نحوه برخورد با تمام پسماندها از‌جمله زباله‌های الکترونیکی مشخص شود. همچنین همانطور که پیش‌تر گفته شد، طبق قانون مدیریت پسماندها، مسئولیت اجرایی پسماندهای ویژه و صنعتی برعهده تولیدکنندگان آنها است و در‌واقع عرضه‌کنندگان این‌گونه خدمات باید جنبه‌های مدیریت پسماندهای تولیداتشان را هم ارائه دهند.  علاوه براین باید مواردی مانند ردیابی تجهیزات الکترونیکی و الکتریکی مورد توجه قرار گیرد. به‌طور نمونه باید گفت تمامی این تجهیزات کد و شماره تولید دارند و اگر سازوکاری طراحی شود که این تجهیزات ردیابی شوند، به راحتی سرنوشت این کالاها را می‌توان پیگیری کرد که این امر خود کمک زیادی با حفظ محیط زیست خواهد کرد. با این وجود اما جدا از آنچه در قوانین آمده است، به‌نظر می‌رسد؛ بهتر است در این زمینه نیز مانند سایر موارد فرهنگ‌سازی مناسب صورت گیرد تا افراد جامعه خود نیز مدیریت لازم را در این خصوص داشته باشند.