دلایل کم‌توجهی به ایمن‌سازی بناها در پایتخت

  تهران ۷۳۰۰ ساختمان نا ایمن دارد
بعد از وقوع حادثه فرور ریختن بنای پلاسکو در تهران و در قدم بعدی بررسی‌ها نشان داد که تهران هفت هزارو ۳۰۰ ساختمان ناایمن دارد. این در حالی است که به گفته مسئولان و کارشناسان شهری بیشترین تعداد ساختمان‌های ناایمن که باید هرچه سریع‌تر ایمن‌سازی شوند در مناطق ۱۲ و ۱۵ واقع شده‌اند که از جمله مناطق پرجمعیت پایتخت به‌شمار می‌روند. آنچه که ضرورت برخورد با بناهای ناایمن و الزام به اجرایی شدن تدابیر لازم در این خصوص را گوشزد کرد.
براین اساس بحث قدیمی ایمنی و امنیت بناهای مختلف شهر تهران بار دیگر مورد توجه قرار گرفت و بناهایی مانند ساختمان آلومینیوم،  علاءالدین، بازار بزرگ تهران، بافت‌های فرسوده و … دوباره مطرح شد. با این وجود اگرچه بعد از وقوع حادثه دردناک پلاسکو مسئولان شهری به خط شدند تا برای جلوگیری تکرار حوداث مشابه تدابیر لازم را در این زمینه بیاندیشند، اما اکنون بعد از گذشت حدود یکسال به‌نظر می‌رسد نه تنها اقدام مهمی در این باره صورت نگرفته، بلکه به تدریج اهمیت چنین موضوعی نیز به فراموشی سپرده شده است.
به عنوان مثال قراربود ساختمان‌ها و ابنیه خطرآفرین و مشابه پلاسکو شناسایی شده و طبق دستورالعمل موجود اخطارهای لازم به مالکان و ذی‌نفعان داده شود. هرچند که ۱۰ پاساژ ناایمن در منطقه ۱۱ و ۱۲ هم اخطار گرفتند و  سه پاساژ به دلیل بی توجهی به اخطارها پلمپ شدند. ولی بعد از چندی پلمپ پاساژهای ناایمن متوقف شد.

۳۰درصد بناهای در حال احداث ناایمن هستند
هرچند که به گفته زهرا صدر اعظم نوری، رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران، مابقی ساختمان‌هایی که ایمنی لازم را نداشتند بعد از دریافت دستورالعمل ایمن‌سازی اقدامات خود را آغاز کرده‌اند و این فعالیت آنها ادامه دارد، اما موضوع آنجا بغرنج‌تر می‌شود که احمد صادقی، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران بیان می‌کند که براساس مطالعات صورت گرفته ۳۰ درصد ساختمان های در حال احداث ناایمن هستند که خود حکایت دیگری را در بحث ناایمن بودن بناهای پایتخت رقم می‌زند.

بی‌توجهی به نکات ایمنی در بلندمرتبه‌سازی‌ها
در این میان اگر چه در موارد بسیاری بی‌توجهی مالکان به ایمن‌سازی و رعایت استانداردها در هنگام احداث بنا مهمترین دلیل ناایمن بودن ساختمان‌ها عنوان شده است، اما این سئوال مطرح می‌شود که چرا آن دسته از ساختمان‌های ناایمن که متعلق به سازمان‌ها و ادارات دولتی هستند نیز همچنان مشکل مورد نظر را دارند؟ زیرا همانطور که اعلام شده است ۱۷۷مرکز درمانی و بیمارستان و ۲۸۵ مدرسه پایتخت در وضعیت پر خطر قرار دارند. علاوه براین غلامرضا حیدری، نماینده مردم تهران نسبت به بی‌توجهی به رعایت نکات ایمنی در بلندمرتبه‌سازی‌های تهران هشدار می‌دهد. اینکه درمواردی حتی اخطارهای لازم به مالکان ساختمان‌ها داده می‌شود، اما مشخص نیست در مراحل اداری چه تعاملاتی پیش می‌آید که منافع عمومی نادیده گرفته می‌شود. وی این را هم می‌گوید که اخذ پایان کار ساختمان نیاز به اخذ تاییدیه سیستم اعلام و اطفا حریق از سوی سازمان ایمنی و آتش‌نشانی  دارد که طراحی و اجرای این سیستم برعهده مجریان مورد تایید سازمان آتش‌نشانی است. بنابراین نیاز بوده تا این سازمان نظارت مناسبی بر این امر داشته و تخلفات را پیگیری و رفع کند.

تلاشی که سابقه ۷ساله دارد
البته تلاش برای شناسایی بناهای ناایمن در پایتخت و مقاوم‌سازی آنها موضوعی است که سابقه طرح آن تنها به دیروز و امروز نمی‌رسد، بلکه سال‌هاست به آن اشاره شده ولی به‌نظر می‌رسد هربار در گذر زمان به فراموشی سپرده شده است. به‌عنوان نمونه مهرماه هفت سال قبل به عبارتی سال ۸۹ محمدرضا حاجی بیگی، مدیرعامل وقت سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران از معرفی ساختمان‌های ناایمن پایتخت در همان ماه خبر داد. آنچه که یا اجرایی نشد یا آنقدرها جدی گرفته نشد.

ایمنی باید به خواست ملی تبدیل شود
اما اینکه در کنار همه بی‌توجهی‌ها، ضعف نظارت‌ها و مشکلات مربوط به حوزه اعتبارات مالی چرا مشکل عنوان شده همچنان ادامه دارد، پرسشی است که غفوری آشتیانی، مدیر انجمن مهندسی زلزله ایران به آن اینگونه پاسخ می‌دهد، اینکه یکی از دلایل بی توجهی به بحران‌های مختلف از جمله ساخت و سازهای ناایمن، ترافیک و … در مقایسه با سایر کشورها، ضعف فرهنگی در توجه به اصول حفاظت ایمنی است. از سوی دیگر تا زمانی که مردم مطالبه نکنند و ضرورت حفظ ایمنی سازه ها به یک فرهنگ و خواست ملی تبدیل نشود، از کسی کاری ساخته نیست.
به‎هرحال حیدری از ورود مجمع نمایندگان تهران به موضوع ساختمان و برج‌های ناایمن تهران خبر می‌دهد که خود به نوعی حکایت از ضعف مدیریت شهری در نظارت بر این امر دارد با این توضیح که نمایندگان مجلس طبق قانون وظیفه نظارت بر دستگاه‌های مذکور را داشته و باید عملکرد آنها در جهت ایمن‌سازی را رصد کنند.
با این وجود رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران براین باور است که ایمن سازی ابعاد مختلف دارد و عملیاتی زمان‌بر است. هرچند که وی بازه زمانی لازم برای تحقق این امر عنوان نکرده است؛ اما این سئوال مطرح می‌شود که به‌رغم اینکه سال‌های زیادی بوده که لزوم توجه به ایمن سازی بناها و نوسازی آنها اعلام شده است، چرا همچنان زمان‌بر بودن چنین راهکاری از سوی متولیان امر عنوان شده و می‌شود؟ البته اکنون نیز صدراعظم نوری بیان می‌کند که مقرر شده با توجه به شاخص‌ها و با توجه به ارزیابی ریسک اولویت‌بندی صورت بگیرد و بر اساس آن با هماهنگی مرجع قضائی به بناهای ناایمن اخطار داده شود. در کنار همه این توضیحات و هشدارها محمود قدیری، معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشان و خدمات ایمنی شهر تهران ایده دیگری دارد، ایده‌ای که شاید در نظر گرفتن آن بتواند بخشی از مشکلات موجود در این زمینه را برطرف کند. وی با اشاره به وجود یک نهاد مشخص در بسیاری از کشورها برای انجام نظارت پیوسته بر چنین موضوعاتی، بیان می‌کند که در کشورهای توسعه‌یافته یک نهاد در شهر در این زمینه اختیارات ویژه و قانونی دارد. راهکاری که شاید عملیاتی کردن آن در پایتخت و به طبع آن در کشور بتواند گره از این مشکل باز کند.