روش مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت یا دادگاه

زوجه به محض وقوع عقد ازدواج و ثبت آن مالک مهریه می‌شود که البته نیمی از آن در‌‌ همان لحظه و نیم دیگر به هنگام شروع زندگی مشترک در مالکیت او استقرار می‌یابد اما نکته مهم آن است که اگر مهریه، عندالاستطاعه بوده یا موجل (زمان‌دار) باشد، زوجه باید صبر کند تا شرایط زمانی برای مطالبه مهریه مهیا شود. در تعریف مهریه عندالاستطاعه باید گفت زمانی می‌توان مهریه را مطالبه کرد که شوهر از لحاظ مالی توانایی و استطاعت پرداخت مهریه را داشته باشد و این اقدام، تنها با معرفی اموال شوهر به دادگاه امکان‌پذیر است. اگر هم مهریه، موجل یا زمان‌دار باشد، زوجه باید منتظر بماند تا زمان مشخص‌شده سپری شود و پس از آن زمان است که در واقع صاحب مهریه می‌شود و می‌تواند برای دریافت آن اقدام کند. هم‌اکنون عرف نیست در دفا‌تر ازدواج، مهریه به صورت زمان‌دار ثبت شود اما در بسیاری اوقات مهریه به صورت عندالاستطاعه ثبت می‌شود که لازم است زوجین به آثار آن که به آنها اشاره شد، آگاه باشند.  اصلی‌ترین اثر این موضوع آن است که تنها در صورتی که مرد توانایی پرداخت مهریه را داشته باشد، می‌توان آن را از وی مطالبه کرد و در غیر این صورت هیچ اقدام قانونی در مقابل شوهر نمی‌توان انجام داد.

  راهکارهای مطالبه مهریه
مهریه از دو طریق قابل مطالبه است: راهکار اول آن مراجعه به دادگاه خانواده و تقدیم دادخواست مطالبه مهریه است.  در این حالت، زوجه درخواستی مبنی بر مطالبه مهریه، به دادگاه ارایه داده و باید مالی از شوهر، به دادگاه معرفی کند تا دادگاه با توقیف و فروش آن، مهر زن را پرداخت کند البته این مال نباید از مستثنیات دین باشد. اگر هم شوهر فاقد مال اما کارمند دولت باشد، زوجه می‌تواند تقاضا کند که یک‌سوم حقوق مرد تا پرداخت تمام مهر توقیف و به او پرداخت شود.  با اینکه بیشتر مردم هم‌اکنون تلاش می‌کنند از این طریق، مهریه خود را مطالبه کنند و این تصور را دارند که تنها راه برای دریافت مهریه‌شان، مراجعه به دادگاه است اما باید به آنها گوشزد شود به دلیل اینکه سند ازدواج یک سند رسمی است، آنها به سادگی و بدون مراجعه به دادگاه می‌توانند برای دریافت مهریه خود اقدام کنند و آن هم از طریق اجرای مفاد سند رسمی ازدواج است. مرجع صالح درخواست صدور اجراییه برابر بند «ج» ماده دو آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد لازم‌الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی، دفتر ازدواجی است که عقد نکاح را ثبت کرده است.

  درخواست ذی‌نفع
صدوراجراییه با تقاضای ذی‌نفع است که این درخواست الزاما باید «کتبی» باشد بنابراین درخواست شفاهی پذیرفته نمی‌شود.  به علاوه این درخواست از طریق فرم‌های چاپی مخصوص که از طریق سازمان ثبت اسناد و املاک تهیه می‌شود و در اختیار دفا‌تر ازدواج قرار می‌گیرد، به عمل می‌آید.  منظور از ذی‌نفع، زوجه یا وکیل یا قیم او حسب مورد است. لازم به ذکر است که ارایه وکالت‌نامه و قیم‌نامه در فرض اخیر لازم است.

  شرایط صدور اجراییه
پس از درخواست صدور اجراییه از سوی زوجه و در صورت احراز شرایطی توسط سردفتر، امکان صدور اجراییه وجود دارد؛ مطالبه مهریه باید به موجب سند رسمی باشد. سند ازدواجی که مطابق مقررات مورد نظر تنظیم شده باشد، «رسمی» شناخته می‌شود.  صدور ورقه اجراییه نسبت به تعهداتی که در سند به صورت منجز قید شده باشد، امکان‌پذیر است. منظور از منجز بودن این است که مهریه معلق نباشد؛ همچنین مهریه و اجرای تعهد نباید موجل یعنی زمان‌دار باشد. با وجود این شرایط، صدور اجراییه امکان‌پذیر خواهد بود. در خصوص مهریه چند فرض حال، موجل، عندالمطالبه و عندالاستطاعه پیش‌بینی می‌شود. مهریه در صورتی موجل است که برای پرداخت آن مدتی مقرر شود؛ به طور مثال چنانچه زمان وقوع عقد نکاح سال ۱۳۹۲ باشد و زمان پرداخت مهر سال ۱۳۹۵ تعیین شده باشد یا اینکه به صورت اقساط سالانه تعیین و مقرر شده باشد، در این صورت قبل از فرا رسیدن مدت، زوجه حق مطالبه نخواهد داشت.  در صورتی که مدتی برای پرداخت معین نشده باشد، مهریه «حال» محسوب می‌شود و قید «عندالمطالبه»، آن را از «حال بودن» خارج نمی‌کند. وفق ماده پنج آیین‌نامه یادشده، سردفتر با احراز هویت درخواست‌کننده و احراز صلاحیت خود موظف به انجام موارد زیر است.

  صدور اجراییه و ارسال آن به اداره ثبت
از جمله تکالیفی که در ماده مذکور پیش‌بینی شده، این است که سردفتر رونوشت سند را در برگ‌های ویژه ظرف ۲۴ ساعت با خط خوانا در سه نسخه تهیه کرده و موضوعی را که باید اجرا شود (مطالبه سکه، وجه نقد و…) در محل مخصوص آن نوشته و ظرف ۴۸ ساعت از تاریخ وصول تقاضا برگ‌های اجراییه را امضا کرده و به مهر ویژه (اجرا شود) رسانده و برای اجرا نزد مسئول اجرای ثبت می‌فرستد و رسید دریافت می‌کند.
سردفتر ازدواج مکلف است پس از صدور اجراییه، مراتب را به آخرین نشانی زوج از طریق پست سفارشی به او اطلاع داده و برگ‌های اجراییه را به ضمیمه قبض پست به او اطلاع دهد.

  ابلاغ اجراییه و ترتیب اجرا
اجرای احکام پس از وصول اجراییه باید آن را در دفا‌تر لازمه وارد کرده و پرونده برای آن تنظیم و نام مأمور ابلاغ را در آن نوشته و جهت ابلاغ به مامور تسلیم کند.  مامور اجرا وفق ضوابط جاری اجراییه را به زوج یا ضامن ابلاغ می‌کند. از تاریخ ابلاغ اجراییه زوج یا ضامن باید ظرف ۱۰ روز دین را بپردازد یا ترتیبی برای پرداخت دین خود بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای سند را میسر کند.

  بازداشت اموال زوج
زوجه می‌تواند بلافاصله پس از ابلاغ اجراییه، تأمین طلب خود را از اموال زوج یا ضامن تقاضا کند. در این صورت اجرای احکام معادل طلب زوجه را از اموال نامبردگان بازداشت می‌کند. در صورتی که زوج مهریه را پرداخت نکند، اموال بازداشتی از طریق مزایده به فروش رسیده و مطالبات زوجه پرداخت می‌شود.

  معافیت از پرداخت نیم‌عشر دولتی
در صورتی که زوجه در هر مرحله از فرآیند عملیات اجرایی از اجرا منصرف شود، به دلالت ماده ۹۸ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، از پرداخت حق‌الاجرا معاف است.