مونتاژکاری چالش پیش روی صنعت خودرو

از سویی دیگر بی توجهی به انتقال دانش فنی از سوی خودروسازان خارجی نیز از دیگر انتقاد کارشناسان صنعت خودرو بوده است. کم توجهی به این مساله پیش از این باعث شد تا شرکت پژو فرانسه با اعمال تحریم علیه ایران و بدون رساندن کوچکترین انتقال دانشی به خودروسازان کشورمان از ایران خارج شود و این مساله زیان‌های شدیدی را به خودروسازان داخلی وارد کرد.    براساس مصوبه وزارت صنعت، شرکت‌های خارجی به شرطی می‌توانند در ایران به تولید محصول بپردازند که داخلی سازی ۴۰ درصدی در تولیداتشان رعایت شود و البته این رقم به مرور زمان باید افزایش یابد و به ارقام بالاتری برسد، اما داخلی سازی خودروهای مشترک تولیدی بین خودروسازان ایرانی و شرکت‌های خارجی از جمله مسائلی است که هرچند مسئولان دولتی و مدیران خودروساز بارها بر لزوم رعایت آن تأکید کرده‌اند ولی در عمل، چندان به این موضوع پایبند نبوده و نظارت دقیقی بر این مسئله وجود ندارد.
توجه به این مساله ضروری است که فاصله گرفتن از مونتاژکاری در صنعت خودرو نیازمند اجرای دقیق این مصوبه وزارت صنعت است؛ هرچند به گفته برخی کارشناسان صنعت، داخلی سازی ۴۰ درصدی برای آغاز تولید نیز رقم پایینی است، در عین حال باید از محدودسازی این بومی‌سازی به اموری مانند صندلی و تزئینات خودرو خودداری شود و هدف‌گذاری اصلی بر تولید قطعات اصلی و مهمی مانند موتور و گیربکس گذاشته شود.

کم توجهی به داخلی سازی ۴۰ درصدی
یکی از نمونه‌های سرمایه‌گذاری شرکت‌های خودروسازی درایران خودروی C3 است که به گفته فریبرز شهباز، مدیرعامل شرکت سایپا این خودرو به عنوان جدیدترین محصول سیتروئن در ایران که با همکاری دو خودروساز ایرانی و فرانسوی در نیمه اول سال آینده به تولید می‌رسد، تنها ۲۰ درصد داخلی سازی رخ داده است، در نتیجه عملا سیتروئن به نصف میزان داخلی سازی تعیین شده اکتفا کرده و بیشتر به فکر کسب سود از محل مونتاژکاری محصولات خود در ایران است، این در حالی است که ظاهراً خودروساز داخلی نیز علاقه زیادی به تقویت داخلی‌سازی قطعات خودروی جدید نداشته و بیشتر به فکر رفع تکلیف برای تولید یک محصول جدید است.
پیش از این نیز انتقاداتی نسبت به پایین بودن میزان داخلی سازی پژو ۲۰۰۸ مطرح شد، زمانی که مدیران خودروساز تابوی مصوبه وزارت صنعت برای آغاز تولید خودرو با داخلی سازی ۴۰ درصدی را شکستند و از شروع تولید این محصول با داخلی‌سازی ۳۰ درصدی خبر دادند. هرچند این اقدام ایران خودرو با حمایت معاون صنایع وزیر صنعت روبرو شد و صالحی نیا اعلام کرد که «موضوع داخلی‌سازی ۴۰ درصدی در همه قراردادها مدنظر است اما ما باید طوری عمل کنیم که تولید راه بیفتد، نمی‌توانیم تولید را متوقف کنیم بلکه باید با یک برنامه زمان‌بندی، داخلی‌سازی را افزایش دهیم.»
از سویی دیگر خبرها حاکی از آن است دولت سیاست‌های تشویقی را برای مونتاژکاران چینی فراهم کرده است و عملا مهلتی را به آنان برای عبور داخلی‌سازی خودروها از مرز ۲۰ درصد داده است.
در عین حال،‌ اگر امسال داخلی‌سازی خودروهای چینی تا ۳۰ درصد نیز انجام شود، مشمول دریافت مزیت ۵ درصدی خواهند شد و به این ترتیب، چینی‌ها حتی در وضعیتی که حداقل داخلی سازی را رعایت نمی‌کنند باز هم مشمول سیاست‌های تشویقی خواهند شد.
این مهلت‌دهی وزارت صنعت به مونتاژکاری چینی‌ها در شرایطی اتفاق افتاده که آنها سالهاست در بازار خودرو ایران حضور دارند و در این مدت تنها به کسب سود از بازار پرعطش خودرو ایران فکر کرده‌اند و هیچ دستگاهی به طور جدی آنها را به افزایش داخلی‌سازی ملزم نکرده است.

نارضایتی قطعه سازان از نادیده گرفته شدن در قراردادهای جدید
در چنین شرایطی قطعه‌سازان از نادیده گرفته شدن در قراردادهای جدید خودروسازان با طرف‌های خارجی گلایه داشته و عنوان می‌کنند اندک قراردادهای منعقد شده با قطعه سازان ایرانی و نحوه انتخاب شرکت‌های قطعه‌ساز نیز دارای ایراداتی است. اعضای انجمن قطعه‌سازان معتقدند اواخر سال گذشته هشدار دادند که اگر محصولات پژو با داخلی سازی زیر ۴۰ درصد تولید شود از آن جلوگیری خواهند کرد.این در حالی است که با استناد به آمار وزارت صنعت، پژو ۲۰۰۸ حتی با گذشت ۷ ماه از سال جدید هم به تولید نرسید و مشخص نیست در آمار ۸ ماهه نیز عددی برای تولید آن چه مقدار است.

لزوم استفاده حداکثری از توان تولید داخل
به نظر می‌رسد علی رغم تأکید دستگاه‌های مختلف بر لزوم اجرای قانون استفاده حداکثری از توان تولید داخل، این مسئله در قراردادهای خودرویی جدی گرفته نمی‌شود و عزمی قوی برای افزایش سهم قطعه‌سازان داخلی در طرح‌های مشترک ندارد، در حالی که باید فکر اساسی برای آن شود تا صنعت خودرو در کشور رونق بگیرد. آنچه نباید در این میان فراموش شود آن است که دستیابی به این مهم، نیازمند تغییر اهداف واحدهای تولیدی، اصلاح نگاه مدیران صنعتی و انتصاب افرادی با اعتقاد واقعی به داخلی سازی محصولات در رأس بنگاه‌های اقتصادی کشور است و در این راستا تعیین یک نقشه راه مشخص و عملی از سوی وزارت صنعت از اهمیت بالایی برخوردار است و صد البته که برای اجرایی شدن این استراتژی باید ناظر قدرتمندی وجود داشته باشد و از اغماض و چشم‌پوشی پرهیز شود. در پایان باید گفت در صورت تأکید دستگاه‌های مسئول به ویژه وزارت صنعت می‌توان امید داشت که خودروسازی کشور به ویژه در تولید خودروهای سنگین از روند مونتاژکاری فعلی کمی فاصله بگیرد و مدیران خودرویی نیز کمی به موضع اشتغال‌زایی در کشور و ایجاد ارزش افزوده توجه داشته باشند.