دانستنی های حقوقی : راه‌های جبران نقصان – میزان ارث زوجه

طبق قانون مدنی، در صورتی که متوفی فرزندی نداشته باشد، سهم زوجه از اموال شوهرش یک چهارم است. در حالی که اگر متوفی فرزندانی متعلق به زوجه یا زوجات دیگر خود داشته باشد، این سهم به یک هشتم تقلیل می‌یابد.
برای جبران این نقصان می‌توان از طریق فرهنگ‌سازی در جامعه، شوهران را متقاعد کرد که قبل از فوتشان، بخشی از اموال خود را به نفع زوجه وصیت کنند. این اقدام پسندیده باعث می‌شود تا از فقر احتمالی زوجه در آینده جلوگیری به عمل آید.
مبنای میزان ارث زوجه از ماترک زوج، بر اساس حکم قرآن است و امکان تغییر آن در نظامات حقوق اسلامی وجود ندارد و مذاهب مختلف اسلام در آن اتفاق نظر دارند.

میزان سهم‌الارث زن
نخستین شرط ارث‌بردن زن از شوهر این است که زوجیت آنها دایمی بوده و ممنوع از ارث نباشند بنابراین نکاح موقت مانع تحقق قواعد ارث میان زوجین است.
سهم‌ا‌لارث زوجه از ترکه همسر خود عبارت است از یک چهارم اموال در صورتی که متوفی اولاد نداشته باشد و اگر هم متوفی اولاد داشته باشد، یک هشتم آن اموال به زوجه می‌رسد.
البته در صورتی که متوفی چند زن داشته باشد، آن یک چهارم یا یک هشتم بین همه آنان به تساوی تقسیم می‌شود.
قانون مدنی مقرر کرده است که زوج از تمام اموال زوجه ارث می‌برد اما در صورت نبودن هیچ وارث دیگری به غیراز زوجه، زن فقط سهم خود را برده و بقیه ترکه شوهر در حکم مال اشخاص بلاوارث است.

جبران کسر سهم‌الارث زن
برای جبران کمبود سهم‌الارث زوجه از اموال شوهر متوفای خود، می‌توان از نظر قانونی روش‌هایی را پیشنهاد کرد تا از ایجاد فقر مالی آینده زن جلوگیری کرد.
یکی از این راه حل‌ها، وصیت مفروض است که برخی حقوقدانان به عنوان راه حلی فرعی برای جبران فرض زن، از آن یاد می‌کنند.
با این توضیح که قانونگذار می‌تواند اعلام کند در صورتی که زن همراه با طبقه دوم یا سوم وارثان سهم برد، چنین فرض شود که شوهر یک سوم از اموال خود را به سود زن وصیت کرده است مگر آن که خلاف آن از وصیت‌نامه یا سایر مدارک و اسناد استنباط شود.
البته این موارد نافی اختیار شوهر به وصیت نسبت به یک سوم اموال خود نیست بنابراین با فرهنگ‌سازی می‌توان این موضوع پسندیده را ترویج کرد. به این صورت که شوهر مقداری از اموال خود تا میزان یک سوم را، قبل از فوتش، به نفع همسر خود وصیت کند تا آینده مبهم او پس از فوت خود را تا اندازه‌ای تأمین کند.
این امر نه تنها باعث دلگرمی زوجه به زندگی زناشویی می‌شود بلکه موجب حسن سلوک زن در رفتار با همسر خواهد شد. موضوع وصیت در قرآن کریم و در آیه ۸۰ سوره مبارکه بقره مطرح شده است.

پرداخت نفقه به زن در ایام عده وفات
راه حل دیگری که می‌توان از آن به عنوان راه حلی فرعی برای جبران فرض زن از ماترک شوهر مورد پیشنهاد قرار داد، پرداخت نفقه به زن در ایام عده وفات است.
وقتی قانون مدنی ایران، زنی را مکلف به نگه داشتن عده وفات و ممنوعیت از ازدواج به مدت چهار ماه می‌کند، باید حقوقی هم برای او در نظر بگیرد و پرداخت نفقه و تأمین مسکن برای زن در مدت ایام عده می‌تواند از مشکلات اولیه زوجه‌ای که همسر خود را نیز از دست ‌داده است، تا حدودی بکاهد.
پرداخت مستمری به زوجه «شوهرازدست‌داده» از قوانین تأمین اجتماعی و پرداخت مهریه به نرخ روز فوت شوهر (موضوع اصلاح قانون مهریه) که امروزه در حال اجرا است، روش‌های دیگری هستند که تا حدودی نقصان میزان ارث زن را جبران می‌کنند.