موانع طرح جدید نوسازی بافت‌های فرسوده

از سویی دیگر برای افزایش تمایل سازندگان به ساخت این خانه ها نیز تسهیلاتی از جمله صدور پروانه های رایگان توسط شهرداری و همکاری این نهاد و اختصاص وام ۶ درصدی عنوان شده است. این طرح اگرچه طرحی خوب و کامل است، با این وجود به دلیل تجربه های ناموفق در زمینه‌های نوسازی بافت فرسوده با نگرانی هایی مبنی بر عدم موفقیت همراه است و این مساله سناریوهای احتمالی برای نوسازی این بافت ها پیش رو قرار می‌دهد. ناهماهنگی بانک ها و دستگاه های اجرایی برای اجرای این طرح و عدم پذیرش ساکنین بافت فرسوده برای تحویل خانه ها به سازندگان مسکن که بیشتر می  تواند جنبه اجتماعی داشته باشد از جمله مشکلات احتمالی این طرح است.
رئیس جمهور روز پنج شنبه در افتتاح ویدئو کنفرانسی این طرح  هدف از اجرای طرح نوسازی بافت فرسوده را بازآفرینی شهری و نگرانی بابت زلزله و آسیب پذیر بودن بافت های فرسوده عنوان کرد و در ادامه برای خاطر جمع شدن سازندگان گفت: «دولت فروش سریع ۵۰ درصد واحدهای ایجاد شده در طرح بازآفرینی را تضمین می کند.» این طرح از امسال با محله سیروس تهران و در مرحله اول با واگذاری زمین های دولتی در این منطقه کلید زده شده است و از شهریور سال آینده در سایر استان ها اجرایی می شود. با اجرای این طرح پیش بینی می شود نه میلیون نفر از ساکنین بافت فرسوده صاحب خانه های نو شوند.

نظام بانکی همراهی نمی کند
یکی از مشکلات اجرای طرح نوسازی بافت فرسوده در دوره های قبل به گواه کارشناسان تجربه‌های ناموفق در هماهنگی بانک ها برای ارائه تسهیلات بانکی است و از آنجایی که از مهمترین انگیزه های اجرای بخش خصوصی در این طرح می تواند تسهیلات بانکی ارزان قیمت در آن باشد در صورت عدم همکاری بانک ها اساسا امکان موفقیت این طرح وجود ندارد.
پیش از این  شرکت عمران و بهسازی شهری ایران در دولت یازدهم، ۳۰۰ هزار فقره وام نوسازی ۵۰ میلیون تومانی با سود ۹ درصد را تصویب کرده بود که اجرای آن میان ۲۰ بانک دولتی و خصوصی تقسیم شده بود، اما این مصوبه هیئت دولت در بانک مرکزی با تغییر عجیبی روبه رو شد. بانک مرکزی در دولت قبل در هنگام ابلاغ این دستورالعمل به بانک‌ها اعلام کرد در صورتی که منابع و مصارف بانک ها دچار خدشه نمی شود، می توانند این وام را پرداخت کنند؛ نتیجه مشروط شدن ابلاغیه بانک مرکزی این شد که نه تنها هیچ بانکی حاضر به پرداخت وام نوسازی با سود ۹ درصد نشد، بلکه حتی با سود ۱۸ درصد هم آن را عملیاتی نکردند و درنتیجه اجرای این ابلاغیه عملا معطل ماند.
با این حال، سه روز پیش مدیرعامل بانک عامل بخش مسکن اعلام کرد وام مسکن از محل اوراق تسهیلات در صورتی که برای مصرف در بافت فرسوده باشد، سود آن از ۱۷.۵ درصد به ۱۶ درصد تقلیل خواهد یافت.
همچنین در طرح پیشگام نیز در صورتی که مجلس آن را در لایحه بودجه سال ۹۷ به تصویب برساند، دولت ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان از محل صندوق توسعه ملی به عنوان بودجه اهرمی در اختیار بانک ها قرار می دهد و همین میزان نیز بانک ها به حوزه بهسازی بافت های فرسوده اختصاص می‌دهند با این حال اجرایی شدن این طرح نیز محل سؤال است.

اما  و اگرهای همکاری
ساکنین بافت فرسوده
از سویی دیگر عدم همکاری ساکنین بافت فرسوده برای تحویل خانه های خود به توسعه گرها از دیگر موانع پیش روی این طرح است. تجربه ناموفق در همکاری ساکنین بافت های فرسوده در طرح های پیش از این نشان می دهد مسیر دشواری برای متقاعد کردن ساکنین وجود دارد. البته این مساله نیز در شرایطی که بانک ها همکاری مناسبی با توسعه گرها داشته باشند می تواند تحت شعاع قرار گیرد و ساکنین این بافت ها با دیدن روند مناسب پیشرفت این طرح رضایت دهند.

آزموده را آزمودن خطاست
افشین پروین پور، مدیر گروه مسکن مرکز مطالعات اقتصادی دانشگاه علم و صنعت درباره طرح ملی بازآفرینی امید گفت: «این اقدام به نظر کار خوبی است. مدل اجرا نیز مدل صحیحی است اما آنچه محل بحث است، توانایی دولت در اجرای آن است.» وی با اشاره به نیمه کاره ماندن طرح مسکن مهر به دلیل کمبود منابع مالی به مهر گفت: « در این شرایط دولت چگونه می خواهد طرح پیچیده بهسازی بافت‌های فرسوده را عملیاتی کند.»
پروین پور یادآور شد: «یکی از بخش های مناسب این طرح حذف تراکم در ساخت و ساز است و اجازه ساخت ساختمان های بیش از ۴ طبقه داده نمی شود. اما تنها مناسب بودن طرح کافی نیست و باید پیچیدگی های اجرای آن را نیز در نظر گرفت. در زمینه بافت فرسوده نیز تا زمانی که دولت نقش خود را به درستی ایفا و سرمایه گذاری را تسهیل نکند، قوانین اصلاح نشود، منابع بانکی را به سمت پروژه گسیل ندهد و بسیاری اقدامات دیگر را انجام ندهد بخش خصوصی حاضر به ورود به این حوزه نیست.»
سعید اسلامی بیدگلی، عضو سابق هیئت مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری ایران نیز با اشاره به ضرورت همکاری بانک ها و دولت برای افزایش انگیزه توسعه گرها و بخش خصوصی در این طرح گفت: « اگر دولت کمک نکند، سرمایه های بخش خصوصی به این حوزه ورود نخواهد کرد، بنابراین تصمیم گرفته شد تا منابع و بودجه دولت اهرم شود تا هم بانک ها حاضر به سرمایه گذاری در بهسازی بافت فرسوده شوند و هم بخش خصوصی؛ ضمن اینکه باید منافع بانک ها و بخش خصوصی تضمین شود.»
این اقتصاددان مهمترین نقطه قوت طرح را همراهی همه دستگاه های مسئول در بهسازی محلات نابسامان شهری ذیل ستاد ملی بازآفرینی دانست و درخصوص نقاط ضعف آن نیز  گفت: «دو نقطه ضعف مهم در این حوزه داریم؛ یکی اینکه ما سابقه همراهی تعداد زیادی دستگاه برای انجام یک کار بزرگ را در برنامه‌های مختلف کشور در بخش‌های گوناگون نداریم و همین بی تجربگی در اجرای برنامه های کاربردی می تواند ستاد ملی بازآفرینی شهری را با مشکل مواجه کند. مسأله و مشکل دیگر هم زمان بر بودن اجرای برنامه است. چون قرار است سالی ۲۷۰ محله در بازه ۱۰ ساله بهسازی شود تا ۲۷۰۰ محله نابسامان ما اصلاح شوند. اما آیا می توان در یک سال ۲۷۰ محله را نوسازی کرد؟»