
هرچند مسئولان در ابتدا اعلام کردند که نوسانات نرخ ارز موقتی است و قصد دولت از افزایش قیمت ها تعمدی نبوده است، اما به گفته بسیاری از کارشناسان افزایش نرخ ارز قابل پیش بینی و پیش گیری بوده است و این مساله به دلیل پافشاری سیاست گذاری پولی برای مهار تورم پیش گیری نشده است. در واقع به گفته آنها تاکید بانک مرکزی به ثبات قیمت دلار باعث شده تا افزایش نرخ دلار به تعویق بیفتد. از سویی دیگر افزایش نرخ حواله درهم، کمبود دلار در بازار، افزایش تقاضا برای ارز شاخص و تاثیرات روانی ناشی از این نوسانات از دیگر دلایل التهابات ادامه دار بازار ارز عنوان شده است. این در شرایطی است که به گفته رئیسکل بانک مرکزی گرانی دلار دلایل اقتصادی ندارد و عمده دلیل آن به مولفه های خارجی از جمله رویکرد خصمانه رئیس جمهوری آمریکا به ایران است. رئیس جمهوری نیز گرانی دلار را مربوط به کمبود آن ندانسته و معتقد است که در حال حاضر درآمدهای ارزی در شرایط خوبی است و نبض شاخص های کلان اقتصادی کشور به خوبی می زند.گرانی نرخ دلار قابل پیش بینی بود
یک کارشناس حوزه پولی و مالی مابهالتفاوت تورم داخلی و تورم جهانی را عمده ترین دلیل گرانی دلار عنوان کرد و گفت: « در این شرایط اگرچه افزایش نرخ دلار ناگریز است با این وجود مخاطرات این افزایش زمانی که به صورت تدریجی باشد بسیار کمتر از شرایط فعلی است.» نرخ دلار در چند ماه گذشته بیش از ۳۰ درصد افزایش داشته است و این روند به گفته بسیاری از تحلیلگران غیرمعمول بوده است. احمد کیمیایی اسدی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی با اشاره به سرکوب نرخ ارز در چند سال گذشته گفت: «وقتی به شکل مصنوعی نرخ ارز پایین نگه داشته میشود، در یک جایی سر باز میکند و جهش پیدا میکند. در چند ماه اخیر نرخ ارز یک جهشی غیر معمول داشته است.»
پای کمبود ارز در میان است
مجیدرضا حریری، نایب رئیس اتاق ایران و چین نیز در این باره اظهار کرد: «حوادثی که در دی ماه پیش آمد؛ نرخ دلار را افزایش داد و از طرفی همزمانوضع قانون مالیات بر ارزش افزوده در دبی نیز در این باره تاثیر گذار بوده است.» عضو اتاق بازرگانی تهران در گفتگو با میزان گفت: «دولت منابع کافی برای تامین ارز در اختیار ندارد و نمی تواند به تقاضا پاسخ دهد در نتیجه مدیریت بر بازار ضعیف شده است.»
همچنین علیرضا مناقبی، رئیس مجمع عالی واردات گفت: « اگر بانک مرکزی اعلام کرده که ارز وجود دارد باید این ارز توزیع شود تا بازار به این وضع دچار نشود و اگر ارزی موجود نیست؛ مسئولان باید مشکلات را به صورت شفاف به مردم توضیح دهند.»
سرازیر شدن نقدینگی های سرگردان به بازار
حسین سلیمی، عضو اتاق بازرگانی تهران نیز از دیگر فعالانی است که مشکل افزایش نرخ ارز را ریشه ای تر و در حوزه کلان مورد بررسی قرار داد. وی اظهار کرد: «بالا بودن نقدینگی، رکود مسکن و سایر بخش ها موجب شد نقدینگی به سمت بازار ارز برود و تقاضا برای خرید افزایش یابد از طرفی لغو پرداخت ارز مسافرتی و قطع ارز مبادله ای برای برخی از خریدهای صنایع و کالاهای وارداتی موجب افزایش تقاضا در بازار و افزایش قیمت شده است.» اظهارات سلیمی در شرایطی است که به گفته بسیاری از کارشناسان یکی از مهمترین دلایل افزایش نرخ ارز، کاهش نرخ سود بانکی و سرازیر شدن نقدینگی های سرگردان از سوی بانک ها به بازار ارز است.
تاثیر شوکهای ارزی بر وضعیت تجارت
افزایش نرخ دلار تاثیرات زیادی بر تجارت خواهد داشت و واردات را گران خواهد کرد. شوکهای ارزی بر وضعیت صادرات نیز تاثیرگذار است. کارشناسان می گویند شوکهای ناگهانی ارز بعضاً آثار معکوس و متناقض بر رفتار تجار و بازرگانان خواهد داشت. پیش از این در سال ۱۳۹۱ که نرخ ارز به طور ناگهانی بیش از ۹۰ درصد افزایش یافت صادرات حتی با کاهش رشد منفی پنج درصدی همراه شد. فرهاد نوری، مدیر کل دفتر خدمات بازرگانی سازمان توسعه تجارت درباره تاثیر افزایش ناگهانی نرخ ارز در حجم صادرات ماههای اخیر گفت: «مقایسه روند نرخ ارز آزاد و صادرات غیرنفتی کشور در دوره ۹۵-۱۳۸۶ بیانگر آن است که همبستگی مثبت و بالایی میان صادرات و نرخ ارز وجود دارد. با ضریب همبستگی ۸۱ درصد و افزایش نرخ ارز معمولا با افزایش صادرات همراه است، با این وجود برای سالهایی که نرخ ارز شوک ناگهانی را تجربه کرده این ارتباط معکوس بوده است.» وی همچنین اظهار کرد: «بخش قابل توجهی از این موضوع به افزایش هزینههای ناشی از واردات در بازه زمانی کوتاهمدت مربوط میشود. بنابراین اگرچه صادرات نسبت به تغییرات نرخ ارز معمولاً عکسالعملهای مشخصی نشان میدهد، اما این عکسالعملها عمدتاً بر اساس تغییرات معین و قابل پیشبینی نرخ ارز حاصل میشود و شوکهای ناگهانی ارز بعضاً آثار معکوس و متناقض بر رفتار تجار و بازرگانان خواهد داشت.»