شخصیت حقوقی و اقسام آن

عبارت شخص حقوقی به معنای دسته‌ای از افراد است که منافع و فعالیت‌های مشترک دارند یا پاره‌ای از اموال که به هدف خاصی اختصاص داده شده‌اند و قانون برای آنها شخصیت مستقلی قائل است، مانند شرکت‌های تجاری، دولت، دانشگاه‌ها و انجمن‌ها.
شخص حقوقی، موجودی اعتباری است که برای رسیدن به اهداف خاصی پدید آمده و دارای اقسامی است که ممکن است مربوط به حقوق عمومی یا حقوق خصوصی باشد. اشخاص حقوقی حقوق عمومی: شخص حقوقی ممکن است مربوط به حقوق عمومی باشد، مانند شرکت ملی نفت و شهرداری تهران. به طور کلی دولت و شهرداری‌ها و برخی مؤسسات و سازمان‌های عمومی که از استقلال مالی و اداری برخوردارند از این دسته‌اند. شرکت‌های دولتی نیز از اشخاص حقوق عمومی هستند. اشخاص حقوقی مربوط به حقوق عمومی به محض ایجاد، شخصیت حقوقی پیدا می‌کنند و اصولاً نیازی به ثبت آنها نیست البته ممکن است ثبت اشخاص حقوقی حقوق عمومی به موجب قانون خاص لازم باشد. گاه تشخیص این موضوع که یک شخص حقوقی مربوط به حقوق عمومی یا حقوق خصوصی است، دشوار است اما به طور کلی می‌توان گفت که اگر تمام یا بیشتر سرمایه شخص حقوقی، متعلق به دولت و شهرداری بوده یا هدف و فعالیت آن، از اهداف و فعالیت‌های عمومی باشد، شخص حقوقی مربوط به حقوق عمومی تلقی می‌شود.

اشخاص حقوقی حقوق خصوصی
این دسته از اشخاص حقوقی با روابط خصوصی مردم سروکار دارند و فعالیت آنها در زمینه‌ حقوق خصوصی است. اشخاص حقوقی حقوق خصوصی را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
۱- شرکت‌های تجارتی: شرکت‌های تجارتی دارای انواع مختلفی است که در قانون تجارت آمده است. بر اساس این قانون، تمامی شرکت‌های تجارتی مذکور در این قانون شخصیت حقوقی دارند. شرکت‌های تجاری از حین ایجاد دارای شخصیت حقوقی هستند اما شخصیت آنها زمانی کامل می‌شود که طبق مقرات به ثبت برسند.
ثبت شرکت‌ها در تهران در اداره‌ ثبت شرکت‌ها و در شهرستان‌ها در اداره‌ ثبت اسناد مرکز اصلی شرکت به عمل می‌آید.
۲- مؤسسات غیرتجارتی: مؤسسات غیرتجارتی، مؤسساتی هستند که از گروهی از افراد برای مقاصد غیرتجارتی، اعم از انتفاعی و غیرانتفاعی، تشکیل شده‌اند بنابراین مؤسسات غیرتجارتی به دو بخش تقسیم می‌شوند:
الف) مؤسساتی که مقصود از تشکیل آنها، جلب منافع و تقسیم آن بین اعضای خود نیست، مانند انجمن‌هایی که برای حمایت از حیوانات تشکیل می‌شوند.
ب) مؤسساتی که مقصود از تشکیل آنها سودجویی و جلب منافع مادی است، مانند مؤسسات حقوقی.
تشکیلات و مؤسسات غیرتجارتی قبل از ثبت هیچ‌گونه شخصیت حقوقی ندارند و پس از ثبت است که شخصیت حقوقی پیدا می‌کنند.
۳- موقوفات: موقوفات اموالی هستند که از جریان دادوستد خارج شده و به یک هدف نیک اختصاص داده شده می‌شود. این اموال دارای شخصیت حقوقی هستند. هر موقوفه دارای شخصیت حقوقی است و متولی یا سازمان حسب مورد نماینده‌ آن است. وقف هنگامی محقق می‌شود که مالک با شرایط قانونی، مالی را از ملکیت خود خارج ساخته و منافع آن را به یک امر مشروع اختصاص دهد و مال موقوفه را به موقوف‌علیهم یا متولی یا حاکم تسلیم کند. شخص حقوقی می‌تواند دارای تمامی حقوق و تکالیفی شود که قانون برای افراد قائل است؛ مگر حقوق و وظایفی که بالطبیعه فقط انسان ممکن است دارای آن باشد مانند حقوق و وظایف ابوّت (پدری) و بنوّت (پسری) بنابراین شخص حقوقی می‌تواند نام داشته و نیز دارای تابعیت کشور خاصی باشد همچنین شخص حقوقی دارای اقامتگاه است که طبق قانون مدنی مرکز عملیات او است. شخص حقوقی می‌تواند مالک، بدهکار یا بستانکار باشد و در حدود صلاحیت و هدف خود اعمال حقوقی انجام دهد. شخص حقوقی نمی‌تواند مستقیماً حقوق خود را اجرا کند و اعمال حقوقی انجام دهد، تصمیمات شخص حقوقی به وسیله مقاماتی که به موجب قانون یا اساسنامه صلاحیت اتخاذ تصمیم دارند، گرفته می‌شود.

حمایت

نویسنده

وکیل پایه یک مهرداد طالبی

See author's posts