نکات ریز و درشت درباره جرم سرقت

 عناصر اصلی جرم سرقت
برای اینکه یک جرم صورت بگیرد باید ۳ رکن داشته باشد:
عنصر مادی: به عملی که از طرف شخص باید صورت بگیرد تا جرم اتفاق بیفتد، عنصر مادی گفته می‌شود. در جرم سرقت عنصر مادی به شکل ربودن به معنای جابه‌جا کردن و برداشتن و همچنین پنهانی بودن عمل ربایش است بنابراین لازمه جرم سرقت این است که سارق بدون رضایت مالک یا متصرف به صورت علنی یا مخفیانه مال دیگری را ببرد.
عنصر معنوی: شخص برای انجام یک جرم باید قصد انجام آن را داشته و از قبل برایش تصمیم گرفته باشد یعنی علاوه بر تصمیم به دزدیدن مال (سوء‌نیت عام) باید قصد مالک شدن آن مال (سوء‌نیت خاص) را نیز داشته باشد بنابراین برای اینکه شخص مرتکب جرم سرقت شود باید اول قصد انجام سرقت را داشته باشد و دوم بداند مالی که می‌خواهد بدزدد، متعلق به شخص دیگری است.
عنصر قانونی: عنصر قانونی بهاین معناست که عملی در قانون جرم بوده و برایش مجازات تعیین شده باشد. برای تمامی جرایم و مجازات‌ها نیاز به این عنصر وجود دارد و اگر عملی در قانون جرم باشد براین اساس شخص مجرم را می‌توان مجازات کرد.

 ویژگی‌های مال مسروقه
مالی که سرقت می‌شود باید ویژگی‌هایی داشته باشد تا بتوان آن را سرقت نامید؛ مالی که دزدیده می‌شود حتما باید شی‌ء بوده و قابلیت جابه‌جایی و انتقال داشته باشد. این مال باید در زمان سرقت متعلق به شخص دیگری باشد همچنین مال دزدیده‌شده باید از مالکیت صاحبش خارج شده و به تصرف شخص سارق درآید.

 انواع سرقت
سرقت بر حسب نوع میزان مجازات و ماهیت آن به اشکال مختلف تقسیم دسته‌بندی شده که شامل سرقت حدی و سرقت تعزیری است. سرقت حدی نیز به دو صورت سرقت با شرایط خاص و راهزنی است.
 سرقت حدی با شرایط خاص
سرقت باید به‌طور مخفیانه انجام شود؛ یعنی به‌نحوی صورت گیرد که صاحب مال متوجه ارتکاب عمل ربودن مال خود نشود بنابراین سرقتی که با علم و اطلاع صاحب مال صورت گیرد، مجازات حد نخواهد داشت.
مال باید از محل خود خارج شود که این خارج شدن نیازمند این است که دزد وارد آن مکان شود که در اصطلاح می‌گویند هتک حرز شده است.
سرقت در صورتی مجازات حد دارد که در سال قحطی صورت نگرفته باشد. منظور از قحطی فقدان ارزاق عمومی در سال ارتکاب جرم سرقت است. اگر فرد محتاجی به دلیل تأمین معاش خود یا خانواده خود مرتکب سرقت شود حد سرقت ندارد.

 راهزنی
ماده ۲۸۱ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ مقرر می‌دارد: «راهزنان، سارقان و قاچاقچیانی که دست به سلاح ببرند و موجب سلب امنیت مردم و راه‌ها شوند محاربند.» بنابراین راهزنی عبارت از گرفتن اموال مسافرین و عابرین در مسیر و خیابان‌ها ضمن غافلگیری و تهاجم مسلحانه است.

 سرقت تعزیری
به طور کلی می‌توان گفت، همین که سرقت شرایط حد را نداشته باشد، سرقت تعزیری است که خود دو نوع است:
سرقت تعزیری ساده: این نوع سرقت همانطور که در ماده ۶۶۱ قانون مجازات اسلامی آمده است، علنی و با ربودن مال غیر بدون علم و اطلاع و رضایت صاحب مال محقق می‌شود و مجازات آن کمترین مجازات سرقت یعنی سه ماه و یک روز تا ۲ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق است.
سرقت تعزیری مشدد: منظور از سرقت مشدد، هرگونه سرقتی است که با یک یا چند عامل از عوامل تشدید مجازات بوده و مجازات آن شدیدتر از مجازات سرقت ساده باشد و شرایطی را نیز داشته باشد که در قانون آمده باشد. عوامل تشدید مجازات که در مواد ۶۵۱ تا ۶۶۰ قانون مجازات اسلامی بیان شده‌اند عبارت از سرقت در شب، تعدد سارقان، سرقت مسلحانه، بالا رفتن از دیوار، شکستن حرز، استفاده از عنوان یا لباس مستخدم دولت، مامور دولتی قلمداد کردن، به‌کاربردن کلید ساختگی، سرقت از محل مسکونی، سرقت همراه با آزار یا تهدید، سرقت از محل‌های عمومی، مستخدم، شاگرد و کارگر بودن سارق، سرقت به اقتضای شغل، کیف‌زنی یا جیب‌بری و امثال آن، سرقت در مناطق بحرانی، سرقت آب، برق، گاز و تلفن است.

 سرقت از خودرو
در خصوص سرقت خودرو باید گفت که در اکثر مواقع به‌عنوان جرم تعزیری قابل مجازات است مگر در مواقعی که شرایط حدی داشته باشد. اما پس از سرقت خودرو در ابتدا باید به پلیس، محل و زمان دزدی اطلاع داد شود. 
به این ترتیب پلیس مشخصات را ثبت کرده و نیروی گشت را به این محل می‌فرستد. در این مرحله پلیس گزارشی را تهیه می‌کند و یک برگ از آن را در اختیار مالباخته قرار می‌دهد. بعد از آن باید به اولین کلانتری در محل سرقت خودرو مراجعه کرد و سرقت را گزارش داد. برای این کار لازم است که مدارک خودرو همراه شخص باشد. در این مرحله موضوع به بخش تجسس کلانتری ارجاع می‌شود و در آنجاست که شخص باید مدارک خودرو، مدارک شناسایی خود و اطلاعاتی که از سرقت دارد را به مامور تجسس بگوید.
نکته حائز اهمیت این است که «چنانچه وسیله نقلیه موتوری با پلاک آن سرقت یا مفقود شود شخصی که وسیله نقلیه در اختیار یا تصرف او بوده است باید بلافاصله مراتب را به نزدیکترین مرکز نیروی انتظامی اعلام کند.» اگر در این کار سهل‌انگاری شود ممکن است بعدها شخص محکوم شود. 
به عبارتی اگر خودروی شخص مورد سرقت قرار گرفت و به هر دلیل این موضوع به پلیس اطلاع داده نشد و در صورتی که با خودروی شخص جرمی انجام شود، شخص باید پاسخگو باشد.
پس از اعلام جرم مذکور به کلانتری محل وقوع جرم و تشکیل پرونده، مراتب به دادسرای محل وقوع جرم اعلام می‌شود. معمولاً در پرونده‌های مربوط به سرقت خودرو برخلاف سایر جرایم، پرونده برای بررسی و تحقیقات بیشتر به اداره آگاهی ارسال می‌شود. در اداره آگاهی تجسس کافی در مورد سرقت خودرو صورت گرفته و تحقیقات دادسرا به این ترتیب راحت‌تر خواهد شد. 
نکته مهم این است که نیازی به تقدیم دادخواست به دادگاه کیفری برای پس گرفتن خودرو نبوده و دادگاه کیفری ضمن حکم خود سارق را به پس دادن خودرو نیز محکوم می‌کند. بنابراین نیازی به پرداخت هزینه اضافه‌ای از طرف مالک خودرو از جنبه حقوقی قضیه نیست.

 سرقت از منزل
مجازات سرقت هم می‌تواند تعزیری باشد و هم حدی.
در جرم تعزیری نظر قاضی و حاکم ثأثیرگذار است و می‌تواند جرم تعزیری را به جزای نقدی تبدیل کند.
طبق قانون وارد شدن به حریم شخصی افراد ممنوع است و در صورتی که بخواهند جرم اتفاق‌افتاده را شناسایی یا مجرم را دستگیر کنند، این اقدام باید با دستور مقامات قضایی انجام شود و اگر شخصی به زور وارد حریم شخصی فردی شود جرم مرتکب شده و دارای مجازات از ۶ ماه تا ۳ سال حبس خواهد بود.
در صورتی که سرقت از منزل توسط چند نفر اتفاق افتاده باشد و سارقان دارای اسلحه باشند (چه سرد و چه گرم) به یک تا ۶ سال حبس محکوم خواهند شد.
اگر در حین سرقت سارقان، چه اسلحه داشته باشند و چه بدون اسلحه باشند، موجب هتک ناموس شوند مجازات آنها حبس ابد یا اعدام خواهد بود که این مجازات‌ها جزو مجازات‌های حدی خواهد بود.
اگر اشخاص حاضر در منزل برای حفاظت از امنیت، جان و مال خود با سارقان درگیر شوند و موجب ضرب و جرح یا قتل سارقان شوند جرم محسوب نمی‌شود و مجازاتی هم ندارد.
در صورتی که جرم سرقت از منزل اتفاق بیافتد و شما به دلیل نبود مدرک، توانایی اثبات این موضوع را نداشته باشید، نمی‌توانید جرم سرقت را ثابت کنید و تنها راهی که می‌توانید امتحان کنید، این است که در دادسرای محله خود نسبت به شخصی که بابت سرقت مظنون است شکایت کنید. آن شخص باید در دادسرایی که علیه وی شکایت شده است، بابت انجام تحقیقات و دفاعیه و… حضور پیدا کند.
اما باید توجه داشت که پس از سرقت از منزل، موضوع باید به پلیس محل اطلاع داده شده و از جابه‌جایی اشیا و لوازم یا دست زدن به آنها، جمع‌آوری خرده‌های شیشه، دست زدن به آثار سارق مانند خون و مو، دست زدن به لیوان، کاسه، میزهای شیشه‌ای یا هر ظرفی که در محل وقوع سرقت احتمال دارد سارق از آنها استفاده کرده باشد، دست زدن به میز، صندلی، کمد و دستگیره‌ها، روشن‌کردن چراغ‌ها تا رسیدن ماموران به جهت وجود آثار انگشت روی کلید و محو شدن آنها، دست زدن و جابه‌جایی اشیای به‌جا‌مانده از سارق مانند قیچی، چاقو، کیف، کت و دکمه و اطلاع دادن به افراد بیگانه باید خودداری شود.
بعد از بازدید ماموران از صحنه سرقت و اثربرداری با بررسی لوازم منزل باید دقیقا مشخص شود که چه اموالی از منزل سرقت شده است تا موضوع به واحد انتظامی محل اعلام شود. لازم است مشخصات دقیق وسایل و اموال مسروقه در شکواییه قید شده و شماره و مارک لوازم نوشته شود همچنین در صورتی که از سارق اطلاعاتی موجود بود باید در اختیار ماموران گذاشته شود. نکته مهم این است که اعلام مظنونیت علیه افراد و متهم کردن آنها به سرقت بسیار اهمیت دارد چون موجب هتک حرمت آنان خواهد شد.
به‌منظور دسترسی سریع به فرد باید حداقل ۲ نشانی غیرقابل تغییر به ماموران رسیدگی‌کننده داده شده تا در صورت کشف اموال مسروقه، موضوع به شخص اطلاع داده شود.