محتوا و ویژگی‌های قرارداد بیمه

 ویژگی‌های قرارداد بیمه
همانطور که ذکر شد بیمه قراردادی است که میان شرکت بیمه و شخص بیمه‌گذار بسته می‌شود. این قرارداد دارای ویژگی‌هایی است که در قانون بیمه مورد اشاره قرار گرفته ‌است. 

 قرارداد بیمه باید به صورت کتبی بسته شود
مطابق قانون بیمه، قرارداد بیمه باید به صورت کتبی بسته شود و به عبارت بهتر باید طرفین سندی را به منظور انعقاد قرارداد تنظیم کنند. در صورتی که قرارداد به صورت کتبی بسته نشود، باطل است؛ به این معنا که گویا هیچ قراردادی بین طرفین بسته نشده‌ است.

 طرفین نمی‌تواند هر زمان که خواستند قرارداد را فسخ کنند
هیچ یک از طرفین نمی‌تواند هر زمان که تمایل داشت قرارداد بیمه را برهم بزند (فسخ کند). علاوه بر این فوت یا حجر یکی از طرفین نمی‌تواند موجب برهم ‌خوردن قرارداد بیمه شود؛ به این معنا که اگر هر یک از طرفین فوت کند یا محجور شود، حقوق و تعهدات او که با بیمه مرتبط است، به ورثه‌اش انتقال می‌یابد. مقصود از محجور شدن، مجنون یا سفیه شدن فرد است. 
این ویژگی در قراردادهای مربوط به بیمه عمر رعایت نمی‌شود. یعنی اگر در این‌گونه قراردادها بیمه‌گذار از پرداخت حق بیمه خودداری کند، بیمه‌گر نمی‌تواند او را به پرداخت حق بیمه ملزم کند.

 قرارداد بیمه رایگان نیست
در قرارداد بیمه هر یک از بیمه‌گر و بیمه‌گذار تعهداتی در مقابل طرف دیگر برعهده دارد؛ یکی از طرفین یعنی بیمه‌گذار موظف است حق بیمه پرداخت کرده و ریسک یا خطر موضوع بیمه را به صورت صحیح اعلام کند. از طرف مقابل بیمه‌گر هم مکلف است ریسک یا خطر تعیین‌شده در عقد را تحت پوشش قرار دهد. غیرمجانی (معوض بودن) قرارداد بیمه موجب می‌شود درصورتی که بیمه‌گذار به تعهدات خود عمل نکند، بیمه‌گر نیز از تعهدات رهایی ‌یابد بنابراین در این قرارداد هر یک از طرفین به دنبال کسب منفعت خود هستند و برای رسیدن به این منافع باید تعهداتی را انجام دهند.

 آثار قرارداد بیمه، تدریجی است
قرارداد بیمه می‌تواند برای مدت طولانی یا برای مدتی کوتاه بسته شود. در هر دو مورد بیمه‌گذار می‌تواند حق بیمه را در حین بستن قرارداد یا در طول زمان پرداخت کند اما نمی‌توان گفت که با پرداخت حق بیمه، تعهدات او در مقابل بیمه‌گر به اتمام می‌رسد. در واقع آثار قرارداد بیمه در طول زمان ظاهر شده و برای مدتی پس از انعقاد است. بر این اساس تعهدات بیمه‌گذار فقط محدود به پرداخت بیمه نبوده و بیمه‌گر نیز موظف است در طول مدت قرارداد، هر زمان که خطر یا یکی از خطرات موضوع بیمه پیش آید، آن را جبران کند.
  بیمه، قراردادی اتفاقی است
در قرارداد بیمه موضوع قرارداد یکی از ارکان اصلی است. با توجه به اتفاقی بودن این قرارداد، تنها خطر اتفاقی می‌تواند موضوع قرارداد بیمه قرار گیرد بنابراین اگر ریسک و خطر، قبل از بستن قرارداد بیمه واقع شده باشد، عقد بیمه باطل است؛ گویا هیچ قراردادی بسته نشده ‌است. علاوه ‌بر این، ریسک‌ها یا خطرهایی که با توجه به اوضاع و احوال وقوع‌شان بسیار محتمل است، قابل بیمه‌ شدن نیست.

 اهمیت حُسن‌نیت در قرارداد بیمه
غالباً به این صورت است که وجود یا عدم‌وجود حُسن‌نیت در قراردادها اهمیتی ندارد اما در قرارداد بیمه حُسن‌نیت یکی از ارکان اصلی قراردادها به شمار می‌رود. در این قرارداد بیمه‌گر به آنچه که بیمه‌گذار می‌گوید اطمینان می‌کند بنابراین حُسن‌نیت بیمه‌گذار در دادن اطلاعات اهمیت زیادی برای بیمه‌گر دارد.در صورتی که بیمه‌گذار به صورت غیرواقعی وقوع حادثه را اعلام کند، بیمه‌گر خسارت مذکور را تحت پوشش قرار نمی‌دهد همچنین اگر بیمه‌گر در اعلام خطر یا ریسک سوءنیت‌ داشته‌ باشد، قرارداد بیمه باطل خواهد بود.

 بیمه، قراردادی تحمیلی است
معمولا هنگامی که سخن از بسته شدن یک قرارداد به میان می‌آید، طرفین قرارداد پس از انجام مذاکرات و توافق بر سر شرایط قراردادی، آن را امضا می‌کنند اما قرارداد بیمه، تحمیلی است. تحمیلی یا الحاقی بودن قرارداد بیمه به این معنا است که شرایط این قرارداد از قبل توسط بیمه‌گر تنظیم می‌شود و بیمه‌گذار بدون اینکه دخالتی در تعیین شرایط یا تغییر آنها داشته باشد، آن را صرفا امضا می‌کند.
به عبارت دیگر، در این قرارداد، شرایط بیمه‌گر بر بیمه‌گذار تحمیل می‌شود و امکان مذاکره در خصوص آنها وجود ندارد. بر این ‌اساس ضروری است که بیمه‌گذاران شرایط قراردادی را با دقت زیادی مطالعه کنند. شاید این نکته به ذهن برسد که تحمیلی بودن قرارداد بیمه می‌تواند موجب سوءاستفاده‌‌ بیمه‌گر شود اما در ایران نهادی تحت عنوان بیمه مرکزی پیش‌بینی شده ‌است که با نظارت بر فعالیت‌های بیمه، از حقوق بیمه‌گذاران حمایت می‌کند.