مزایا و خطرات مجوز بهره‌برداری انحصاری

هر یک از انواع قرارداد لیسانس مزایا و خطراتی برای طرفین دارد، بحث در خصوص همه آن در حوصله این نوشتار نمی‌گنجد، به همین علت صرفا یکی از معمول ترین نوع قرارداد لیسانس یعنی لیسانس انحصاری را مورد بررسی و کاوش قرار می‌دهیم.

قرارداد مجوز بهره برداری انحصاری، برای طرفین مزایایی در بردارد که موجب تمایل آن‌ها به انعقاد چنین قراردادی می‌شود. در عین حال، این قرارداد مشتمل بر خطراتی نیز هست که شایسته است مورد بررسی قرار گیرند.

مزایای مجوز بهره‌برداری

صرفه جویی در وقت و هزینه

مجوز انحصاری نسبت به مجوز غیرانحصاری به لحاظ صرفه جویی در زمان و هزینه‌ها به صرفه تر است؛ چرا که هزینه‌ها و مدت زمان ضروری برای یافتن مجوز گیرنده‌های بیشتر و مذاکره راجع به چندین قراداد به صورت جداگانه، حفظ این قراردادها، نظارت بر آن‌ها، جمع آوری و محاسبه حق امتیازها و غیره، به وضوح در مجوز انحصاری کمتر است، زیرا دارنده فقط با یک مجوز گیرنده مواجه است.

عدم ضرورت درج شرط مجوز گیرنده کامله الوداد

نخستین مجوز گیرنده غیرانحصاری، و گاهی مجوز گیرنده‌های بعدی، معمولا سعی می‌کنند با مجوز دهنده راجع به این احتمال که وی در آینده به بعضی از مجوز گیرندگان امتیازات بیشتری بدهد وارد بحث و گفتگو شوند و این شرط را در قرارداد بگنجانند که چناچه به یکی از مجوز گیرندگان بعدی امتیازات بیشتری اعطا شود، این امتیاز خود به خود به نفع آن‌ها نیز قابل اجرا گردد و بدین وسیله مطمئن شوند که در آینده مجوز گیرندگانی که ممکن است رقیبشان باشند از امتیاز و شرایط مطلوب‌تری برخوردار نخواهند شد و عرصه رقابت بر آن‌ها تنگ نمی‌شود.

این شرط که با عنوان «شرط مجوزگیرنده کامله الوداد» شناخته می‌شود معمولا به عنوان یکی از مهم‌ترین شروط مجوز غیر انحصاری ذکر می‌شود؛ بدیهی است که چنین شرطی در مجوز انحصاری به دلیل طبیعت این نوع مجوز مصداق ندارد.

امکان بیشتر برای انتخاب شخص واجد صلاحیت

گاهی ممکن است منافع راهبردی یا تجاری مجوزدهنده اقتضا کند که تجاری سازی حقوق مالکیت صنعتی خود را از طریق یک مجوزگیرنده خاص صورت دهد.

برای نمونه، اگر مجوزگیرنده در بازار یا فناوری معینی، شخصی مهم محسوب شود یا صلاحیت‌های ویژه‌ای در رابطه با مال فکری مورد نظر داشته باشد، مجوزدهنده ممکن است به این نتیجه برسد که منافع اعطای حقوق انحصاری به چنین مجوز گیرنده‌ای بر منافع اعطای حقوق به چندین مجوز گیرنده غیر انحصاری غلبه دارد.

حق امتیاز بالاتر

مجوزدهنده عموما می‌تواند از مجوزگیرنده غیرانحصاری نسبت به مجوزگیرندگان غیر انحصاری حق امتیاز‌ بیشتری برای همان موضوع قرارداد تقاضا کند.

از آن جایی که در این نوع مجوز، مجوزگیرنده در قلمرو قرارداد رقیبی ندارد و می‌تواند در شرایط مطلوب‌تری قرارداد را تجاری‌سازی نماید، حاضر است مبلغ بیشتری برای انعقاد قرارداد مجوز بهره برداری بپردازد.

اگر وضعیت تجاری مجوز گیرنده آتی، معیارهای خاصی مانند توانایی پرداخت به موقع حق امتیاز را محقق سازد، راهبرد اعطای مجوز انحصاری بهترین گزینه خواهد بود.

البته این بدان معنا نیست که مجوز دهنده همیشه باید در پی اعطای مجوز انحصاری بوده و آن را به مجوز غیر انحصاری ترجیح دهد. مجوز انحصاری فقط یک حق امتیاز را در بردارد، در حالی که مجوز غیرانحصاری ممکن است حق امتیازهایی از چندین مجوزگیرنده را به دنبال داشته باشد.

امنیت بیشتر اطلاعات اختصاصی و محرمانه

در مجوز انحصاری، این احتمال که شخص غیرمجاز بتواند به اطلاعات اختصاصی و محرمانه از طریق افشای غیرعمدی دست یابد کاهش می‌یابد چرا که علاوه بر مجوزدهنده تنها یک شخص (مجوزگیرنده) به اطلاعات مهم و اختصاصی موضوع قرارداد دسترسی دارد و در نتیجه به طور طبیعی ضریب خطا در فاش شدن اطلاعات محرمانه کاهش می‌یابد.

این در حالی است که در مجوز غیرانحصاری به دلیل کثرت مجوزگیرندگان، احتمال افشای سهوی اطلاعات محرمانه بالاتر است و به نسبت افزایش تعداد مجوزگیرندگان، ضریب خطا افزایش می‌یابد.

حفاظت و امنیت اطلاعات محرمانه و اختصاصی به ویژه وقتی مهم است که دسترسی تجاری، دانش فنی و اطلاعات فنی از مولفه‌های مهم حقوق موضوع قرارداد بهره برداری به حساب بیاید.

شاید مهم ترین و تنها مزیت قرارداد مجوز بهره برداری انحصاری، از دیدگاه مجوز گیرنده، برخورداری از موقعیت انحصاری در قلمرو جغرافیایی قرارداد باشد. مسلما چنین موقعیتی، برای مجوز گیرنده ای که در پی کسب منفعت تجاری از قبل بهره برداری از مال فکری موضوع قرارداد و فناوری مورد نظر است، بسیار مطلوب خواهد بود، چرا که می‌تواند بدون وجود رقیب در بازار، به فعالیت انحصاری بپردازد.