امید آمریکا این است که نشان دهد دوران آشوب ترامپ به پایان رسیده و اینک موقع نشان دادن عظمت آمریکا به جهانیان است. اما بررسی ابعاد مختلف سیاستهای امنیتی، اقتصادی و اجتماعی نشان میدهد که اگرچه این کشور در حال فروپاشی مطلق نیست اما افول آن به روشنی روز میماند.
آمریکا دیگر یاور امنیت جهان نیست
روزگاری آمریکا با حضور در جنگ جهانی دوم و شکست آلمان نازی، امنیت را برای اروپا به ارمغان آورد. اما حالا دیگر اروپا میداند که نمیتواند روی آمریکا حساب باز کند. اروپا بنا دارد تا طرح ارتش اروپا را اجرایی کند و حضور بایدن در کاخسفید تنها این روند را کند میکند نه اینکه از بین ببرد. طرح تشکیل ارتش اروپا البته یک طرح جدید نیست. پس از فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد «فرانسوا میتران» و سپس «ژاک شیراک» روسای جمهور وقت فرانسه مجددا پرچم ضرورت تشکیل ارتش واحد اروپایی را بلند کردند. اما دلیل چتر امنیتی ناتو بر اروپا و شکاف عمیق در داخل اروپا ایده تشکیل ارتش اروپایی به حاشیه رانده شد. اما اروپا از گذشته درس گرفته است. دیگر نمیشود به آمریکا اعتماد نظامی کرد چرا که به قول آنگلا مرکل صدراعظم آلمان تغییر سیاستهای آمریکا در مورد اروپا مربوط به دوره ترامپ نیست بلکه این سیاستها از دوران اوباما شروع شده بود. از سوی دیگر چین و روسیه متحدتر از گذشته برنامههای نظامی خود را پیش میبرند. سازمان همکاری شانگهای که به تدبیر چین و روسیه تشکیل شده بزرگترین قدرت هستهای جهان را دراختیار دارد.
از سوی دیگر، روز چهارشنبه دموکراتهای سنا از «جنت یلن» گزینه پیشنهادی «جو بایدن» رئیسجمهور منتخب آمریکا برای اداره خزانهداری درخواست کردند تا در مقایسه با دولت «دونالد ترامپ»، تحریمها علیه رقبا و دشمنان ایالات متحده را تشدید بخشد. ظاهرا تنها سلاح آمریکا تحریم است اما افول آمریکا در بخش نظامی از آنجایی پدیدار است که سالها تحریم ایران نتوانست تهران را از ادامه فعالیتهای منطقهای خود در حمایت از جریان مقاومت متوقف سازد.
از سوی دیگر، توافق امنیتی آمریکا حتی با گروه طالبان هم به جایی نرسید و این گروه با آزادی 5 هزار زندانی خود همچنان با دولت افغانستان در حال ستیز هستند. تحریم نفتی ونزوئلا جواب نداد و کودتاهای واشنگتن علیه کاراکاس یکی پس از دیگری به شکست انجامید. از سوی دیگر گروههای فلسطینی متحدتر از گذشته علیه رژیم اشغالگر قدس در حال تشکیل دولت هستند. همچنین گروههای فلسطینی شامل حماس، جهاد اسلامی و فتح در اقدامی مشترک، اظهارات «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه پیشنهادی «جو بایدن» در خصوص اینکه آمریکا همچنان «قدس اشغالی» را پایتخت رژیم صهیونیستی میداند و حاضر به انتقال سفارت به تل آویو نیست را محکوم کردند و حاضر به همکاری با دولت جدید آمریکا تحت این
شرایط نیستند.
چین کشور شماره یک اقتصاد جهان
بعد دیگر افول آمریکا اقتصادی است. چین بر اساس یک آمار تا ده سال آینده قدرت شماره یک اقتصاد جهان خواهد بود. اقتصاد امپراتوری نظم و قانون چین حتی در دوره همهگیری کرونا نیز که تمام قدرتهای اقتصادی جهان به ویژه آمریکا شاهد رکود بودند، رشد داشت. «جیمز پتراس»، استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه بیرمنگام انگلیس، در کتابی به نام «صهیونیسم، نظامیگری و افول قدرت آمریک» مینویسد: «بعد از پایان جنگ جهانی دوم، اروپای غربی، ژاپن و اخیراً چین و روسیه به سمت شکوفا کردن قابلیتهای اقتصادی خودشان حرکت کردند، در حالی که آمریکا با حرکت به سمت منافع لابی صهیونیسم به نظامیگری روی آورد». او معتقد است چین با ساختن نظم جهانی موازی با نظم آمریکایی، سازمانهای تحت سلطه غرب در دنیا را به چالش کشیده است. همچنین، «آلفرد مککوی» استاد تاریخ دانشگاه «ویسکانسین-مدیسون» و نویسنده کتاب مشهوری به نام «همدستی سیا در تجارت جهانی مواد مخدر» معتقد است: «سازمان همکاری شانگهای (به جای ناتو)، «بانک سرمایهگذاری زیرساخت آسیا» (به جای صندوق جهانی پول) و «پیمان شراکت اقتصادی جامع در منطقه» (به جای TPP) نهادهای متناظری هستند که چین به جای سازمانهای غربی ایجاد کرده است» و این سازمانها قدرت بینالمللی آمریکا را به چالش کشیدهاند. همچنین «رضا یگانه شکیب» عضو هیئتعلمی گروه تاریخ در کالج سانتامونیکا کالیفرنیا امریکا گفته است که بسیاری از شرکتهای تجاری عمده در آمریکا با توجه به همهگیری کرونا از این کشور خارج شدند که بعید به نظر میرسد جو بایدن بتواند آن را به سرعت احیا کند.
عصر پسا آمریکا
بعد سوم افول آمریکا، اجتماعی است. این کشور سالها با مسئله نژادپرستی روبرو است و زخم این مسئله نه تنها التیام نیافته بلکه روز به روز به شدت آن افزوده شده است. نوام چامسکی نظریهپرداز، اندیشمند و تحلیلگر مسائل سیاسی معتقد میکند که «در ایالات متحده بیش از 80 درصد مردم نظام اقتصادی خود را «ذاتاً ناعادلانه» و نظام سیاسی را فریبکار و در خدمت «منافعی خاص» و نه منافع مردم میدانند. اکثریتی چشمگیر معتقدند صدای کارگران در امور جاری جامعه شنیده نمیشود». از سوی دیگر، دو قطبی بین سیاهپوستان و سفیدپوستان به کنار آمریکا در آینده شاهد ابعاد جدیدی از گسست اجتماعی خواهد بود. یکی از این گروهها «آنتیفا» است و در حال قدرت گرفتن هستند. حمایت این گروه از بایدن یکی از عوامل پیروزی قاطع وی بود. همچنین طرفداران ترامپ که معروف به موج «ترامپیسم» است از دیگر عوامل گرفتاریهای دولت آینده آمریکا خواهد بود. دونالد ترامپ پیش از ترک واشنگتن دی سی که به معنای پایان یافتن دوره ریاستجمهوری او بود در فرودگاه اندروز و قبل از سوار شدن به هواپیمای اختصاصی رئیسجمهوری برای آخرین بار به مقصد فلوریدا، از آنچه دستاوردهای دولت خود خواند دفاع کرد و گفت که همیشه برای شما خواهیم جنگید. وی با بیان اینکه ما نزدیک به ۷۵ میلیون رای آوردیم که برای یک رئیسجمهوری مستقر بیسابقه بود، افزود: ما سه هزار قاضی فدرال و سه قاضی دیوان عالی را منصوب کردیم، ما کارهای زیادی انجام دادیم. ترامپ بار دیگر ویروس کرونا را یک «ویروس چینی» نامید که «خانواده های زیادی از آن رنج بردهاند» و مدعی شد که ساخت واکسن ها در مدتی کم یک « معجزه پزشکی » بود. وی همچنین خطاب به هوادارانش گفت«ما را به یاد داشته باشید، روزی باز خواهیم گشت». بایدن اگرچه در سخنرانی مراسم تحلیف خود قول داد تا برای روح آمریکایی مبارزه کند اما به تازگی رهبر کشوری شده است که دستکم میلیونها نفر در آن گمان میکنند در انتخابات ریاستجمهوری تقلب شده است.
جو بایدن انتخاب هیئت حاکمه آمریکا برای مقابله با این بحرانها است. اما قدرتگیری کشورهای دیگر جهان و امواج بحرانهای داخلی، به آمریکا اجازه نمیدهد تا این کشور تصمیمگیرنده نهایی در عرصه بینالمللی باشد. وقت آن است که آمریکا به دنیا براساس آنچه هست نگاه کند نه آنچه باید باشد. فضا برای بازگشت آمریکا به هژمونی جهانی بوی نم گرفته و آفتابی در آسمان کاخسفید رویت نمیشود.