ابطال بند 2 ماده 9 بخشنامه شماره 1000؍99؍11580 مورخ 6؍2؍1399 سازمان تامین اجتماعی
دیوان عدالت اداری
* شماره پــرونـــده : هـ ع/ 0002850
* شـاکــی : آقای سعید کنعانی
* طرف شکایت : سازمان تامین اجتماعی
* مـوضـوع شکایت و خـواستـه : ابطال بند 2 ماده 9 بخشنامه شماره 1000؍99؍11580 مورخ 6؍2؍1399
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* شاکی دادخواستی به طرفیت سازمان تامین اجتماعی به خواسته ابطال بند 2 ماده 9 بخشنامه شماره 1000؍99؍11580 به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیأت عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می باشد :
چنانچه فرزند ذکور به علت اشتغال به تحصیل مجدد متقاضی بهره مندی از خدمات به تبع والدین مستمری بگیر خود باشد در صورتی که وقفه تحصیلی وفق مقررات آموزشی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری و دانشگاه محل تحصیل موجه تشخیص داده شود موضوع با ارائه مدراک و مستندات مربوطه و تایید مراجع مذکور در کمیته ای که به منظور بررسی موارد خاص وقفه تحصیلی ( از جمله تغییر رشته، مرخصی تحصیلی به علت بیماری یا موارد خارج از اختیار فرد : تعلیق تحصیلی و … دوره های زمانی متعارف در ادارات کل استانها تشکیل می گردد قابل بررسی بوده و تصمیم کمیته مدارک ارائه تعهدات به فرزند ذکور متقاضی خواهد بود .
*دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت :
برای ابطال مقرره مورد شکایت ( حسب مورد با تصریح به مغایرت با قانون یا شرع یا خروج از حدود اختیارات ) بند 3 ماده 48 قانون حمایت خانواده مقرر می دارد: فرزندان ذکور با اشتغال به تحصیلات دانشگاهی مشمول دریافت کمک هزینه اولاد و مستمری بازماندگان می باشند بنابراین حکم قانون مطلق و بدون قید و شرط انشاء شده و همه فرزندان ذکور را در اتمام مقاطع تحصیلات دانشگاهی اعم از متوالی و متناوب در برمی گیرد و اینکه تحصیلات دانشگاهی در چه مقطعی یا با وقفه باشد حکمی بیان نشده است بر این اساس بخشنامه مورد شکایت با وضع مقرراتی فراتر از قانون و ایجاد استثناء و محدودیت مانند وقفه در حین تحصیل در صدد محرومیت فرزندان ذکور از حقوق خویش می شود که بر خلاف بند 3 ماده 48 قانون یاشد شده می باشد .
* خلاصه مدافعات طرف شکایت :
اولاً بند 3 ماده 48 قانون حمایت خانواده مطلق و بدون قید و شرط انشاء شده و همه فرزندان ذکور را در تمام مقاطع تحصیلات دانشگاهی اعم از متوالی و متناوب در بر میگیرد و اینکه تحصیلات دانشگاهی در چه مقطعی یا وقفه باشد حکمی بیان نشده است بر این اساس بخشنامه مورد شکایت وضع مقرراتی فراتر از قانون و ایجاد استنثاء و محدودیت ننموده است . ثانیاً : شکایت مشابهی قبلا در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مطرح و در نهایت طی دادنامه شماره 55 و 56 مورخ 5؍12؍1381 اقدامات سازمان را مورد تایید قرار داده است و اینکه به موجب بند 2 ماده 81 قانون تامین اجتماعی یکی از موارد تعلق مستمری به بازماندگان بیمه شده متوفی آن است که به تحصیل اشتغال داشته باشند و احراز این امر از وظایف و مسئولیتهای سازمان می باشد . ثالثا: در بند 9-2 بخشنامه شماره 11580؍99؍100 مورخ 6؍12؍99 موضوع تلخیص و تجمیع بخشنامه ها دستورهای اداری مربوطه به مزایای متعلقه به مستمری بگیران که در بند یک لایحه درج گردیده است که با عنایت به بند یاد شده و اینکه مزایای متعلقه به مستمری بگیران تغییراتی داشته و نیز بررسی وقفه تحصیلی حسب مورد درکمیته ای متشکل از پنج نفر در ادارات کل استان تعیین تکلیف خواهد نمود لذا بند موصوف در راستای مقررات یاد شده تنظیم و در آن مقرر شده که وقفه تحصیلی با ارائه مدارک و مستندات در کمیته های پذیرش قرار خواهند گرفت بنابراین بررسی وقفه تحصیلی در بخشنامه یاد شده پیش بینی شده و از این حیث ادعای شاکی نیز بلا دلیل بوده و رد شکایت مورد تقاضاست .
هیأت تخصصی کار ، بیمه و تامین اجتماعی
پرونده شماره هـ ع؍0002850 مبنی بر درخواست ابطال بند 2 ماده 9 بخشنامه شماره 1000؍99؍11580 مورخ 6؍2؍1399 سازمان تامین اجتماعی با دعوت از نماینده طرف شکایت در جلسه مورخ 22؍12؍1400 هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی مورد رسیدگی قرارگرفت و اعضا به اتفاق به شرح ذیل اعلام نظر نمودند:
رای هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی:
براساس بند 3 ماده 48 قانون حمایت خانواده مصوب 1؍12؍1391 «فرزندان اناث در صـورت نداشتن شغل یا شوهر و فرزندان ذکور تا سن بیست سالگی و بعد از آن منحصراً در صورتی که معلول از کار افتاده نیازمند باشند یا اشتغال به تحصیلات دانشگاهی داشته باشند حسب مورد از کمک هزینه اولاد، بیمه و مستمری بازماندگان یا حقوق وظیفه والدین خود برخوردار می گردند.»، لذا اصل بر این است که مستمری بازماندگان تا سن بیست سالگی به فرزندان ذکور پرداخت می گردد و بعد از آن قطع می گردد مگر در موارد معلولیت یا اشتغال به تحصیل فرزندان ذکور. بنابراین در مواردی که پرداخت مستمری بازماندگان به فرزندان ذکور به جهت گذر از سن بیست سالگی یا انصراف از تحصیل قطع می گردد و فرزندان ذکور بعد از قطع مستمری به تحصیل اشتغال می یابند، نمی توانند مجددا از مستمری بازماندگان والدین خود بهره مند گردند؛ چراکه پرداخت مستمری مذکور قطع گردیده و برقراری مجدد آن محتاج دلیل قانونی است و چنین امری در قوانین و مقررات پیش بینی نگردیده است.
بنابه مراتب مذکور چنانچه وقفه تحصیلی و اشتغال مجدد به تحصیل قبل از سن بیست سالگی رخ دهد، این امر در هر حال موجب قطع مستمری بازماندگان فرزندان ذکور نخواهد بود و چنانچه این امر بعد از سن بیست سالگی رخ دهد، با توجه به اینکه پرداخت مستمری مذکور قطع گردیده و برقراری مجدد آن محتاج دلیل قانونی است، موجه بودن وقفه تحصیلی وفق مقررات آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه محل تحصیل می بایست احراز گردد، لذا بند 2 ماده 9 بخشنامه
معترض عنه که متضمن همین معناست مغایرتی با قوانین و مقررات مذکور نداشته و خارج از حدود اختیارات مقام صادر کننده آن تشخیص نگردیده و قابل ابطال نمی باشد. این رای به استناد بند (ب) ماده 84 قانون مذکور ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رییس محترم دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
محمد جواد انصاری
رئیس هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی
دیوان عدالت اداری
نویسنده
